Персонажи карельской мифологической прозы. Исследования и тексты быличек, бывальщин, поверий и верований карелов. Часть 1

Vot minul oli miittuine kummu. Konzu koin täh loain häi, sit minä kolme yödy necis muucaicimmos, sit Annilluo menin. Vieren, sit tulou liiccomah, sit pertih uksi avavuu, sit roih lastu, kaikkie säblätetäh, rovno tyves ollah, lekahtoakseh en voi. Sit Annilluo menin… Sit Pimenän toatto silloi koin gu loadi: enne bokkuperttis ikkunoin oal oli heijän dorogu. Poaksuh kuultih myöhä. Sit koin gu loadi, vieri moata. Moata vieri, sit ruvettih käzin tulemah. Sanoin, sanou, jesli ollen dorogal, otan minä koin eäre, a minuu koskied älgeä. Sanou: “Ole jouta, nygöi peäzemmö proijimah“.

No, sit minul juohtui mieleh unis. Pertih tullah, nu gu ciganat rovno, pienet lapset, soitoloinkel. A ku yön olen jallas, lekahtoakseh en voi. Sit liccoau minuu. Sit minä sanoin: “G’ollen ku dorogal, sit minä koin eäres otan. Libo la eläkkeä synnyttö la minus i työ“. Sanou: “Älä ota, nygöi myö lähtemmö (a kevät oli), myö lähtemmö Suonal“.

Necie Suona on Tulomjärvel, nygöi sie ni hieruu ei ole. Sie heijän on, louhes da kai, heijän tilat. Sit hyö lähtiettih keveäl, a sygyzyl ruvettih tulemah. Tulemah. Sit kui ukses ripuin! Ice: “Svät! Svät!“, iče ristoa ukseh loain. Ukses keägäs, ripuin, a akku lapsenkel tuli, lapsi yskäs itköy… A minä ristoa: “Svät, svät!“ luvin. Sit lähtiettih pihal, necine lähtiettih suu-u-uri arteli, suuri arteli lähti…

Sit minä lähtin, nygöi on, kaco verando, a sit vie toatto oli hengis, muzikku oli. “Älä kaco, – sanou, – jälgeh älä kaco, anna mennäh, dai järilleh otdel’no roitahes kai“. Sit hyö lähtiettih. Sit jälles sidä minuu bloaznitannuh ei… Meccälaizet, karut. Ukses tullah, ikkunah sinne ielleh gu ciganat rovno, soitoloinkel. Sit häi joga yödy minul…

Вот у меня было какое чудо. Когда я дом здесь построила, так три ночи здесь мучалась, потом к Анне ушла. Лягу, и приходит давить, потом дверь в доме откроется, потом дети появятся, всякое балякают, словно рядом находятся, а двинуться не могу. Тогда к Анне ушла. И Пименовых отец когда-то, когда дом построил: раньше под окнами боковой комнаты была их дорога. Часто поздно слышали. И когда дом построил, лег спать. Спать лег, и полезли драться. Говорит: «Сказал: если я на дороге построил, разберу дом, а меня не трогайте». Говорят: «Не беспокойся, теперь сможем пройти».

Ну, и я вспомнила [это] во сне. В дом заходят, ну как цыгане словно, малые дети, с гармошками. Всю ночь не сплю и пошевелиться не могу. И давит меня. Тогда я сказала: «Если я на дороге, то я дом разберу. Либо живите, поместитесь и вы из-за меня». Говорит: «Не разбирай. Мы теперь пойдем (а весна была), мы пойдем в Сону».

А там, в Соне, на Туломозере, там сейчас и деревни уже нет. Там у них, в камнеломнях, там их места. И вот они ушли весной, а осенью стали возвращаться. Тогда как я за дверь держалась! Сама: «Свят! Свят!» Сама кресты на двери делаю. За дверную ручку держалась, а женщина с ребенком пришла, ребенок на руках плачет… А я кресты: «Свят! Свят!» говорю. Тогда ушли на улицу, туда ушли, больша-а-ая артель, большая артель пошла…

Я пошла, сейчас там веранда, а тогда еще отец был жив, мужчина был. «Ты только гляди, – говорит, – вслед не смотри, пусть идут, и все по отдельности будут снова!» Тогда они ушли. И после того раза мне уже не чудилось… Лешие, черти. В дверь идут и в окно туда дальше, как цыгане, с гармошками. И так каждую ночь мне…

ФА. 3362/37а. Зап. Иванова Л. И. в 1997 г. в д. Ведлозеро от Мининой К. Ф.

114

Подземные лесные жители

Meile vot, kuule, necie Pienekse kyläkse sanottih, Pieni Ruga, sie oli – Eläjät nazyvaitihes. Peldo, Eläjien peldo. Sie ainos, sanottih, oldih ket gi Eläjät. Enne vahnas sie musteltih Eläjie, Eläjie – Eläjät oldih. A nägigo ken niilöi Eläjii, vai ei nähnyn…

A sit meijän Ruvas täs, tämä jo on suuri Ruga meijän, a se Pieni Ruga – eläjät kus ollah. A sit Suures Ruvaspäi ku lähtiettih, sie oldih pellot. Sie šanotah ainos kuului: soitettih, pPasittih, svoad’boloi piettih. Minä niilöi ainos ijän kaiken mustan. Sanotah, net ollah mecäneläjät. Mecäseläjät net ollah, moan oal! Ket sie ollah, en tiije ken ollah! Navemo moan oal vai kus, lugietah: Eläjät, Eläjät ollah, sie, kuulu-tah, sanou, soitetah, pläsitah. Sit samaizes kohtas ainos! Sidä kohtoa ainos varatah! Marpovsinakse sanottih sidä kohtoo, Marpovsinan pellot oldih. Sanou: Marpovsinas g’et kerran kuule, toizen kerran kuulet toinah sie, toinah soitoloinkel kävelläh, toinah eigo eletänne! Sidä lugietah!

Mecänizändeä šanotah icekseh. Koinizändy, koinemändy – lugiettih ennen. Mecän– izändät, mecänemändät net ollah, navemo, icekseh.

A sit Eläjät tooze sie nazyvaittih, Pienes kyläs. Eläjät, sie on Eläjän pellot, sit niilöi nazyvaittih: Eläjät. A mit oldih, nägigo ken heidy, vai ei nähnyh niken. A kuulluh niilöi paginoi olen… Hyö sanottih niilöi kamloikse, kamloikse sanottih: kamt svoadboa pietäh.