Персонажи карельской мифологической прозы. Исследования и тексты быличек, бывальщин, поверий и верований карелов. Часть 1

– Eksyt? Ta siitä pitäy, šanotah, vuattiet pitäy murnin kiäntyä vuattiet, vain astuo hilTah. Niin, ta harehtie kuin voinet, iče hyppie, niin kun nousou siulla semmoni hareh piähä, harehi. Ta kiännä vuattiet murnin ni spruavihut siitä. (Harehi – duuri semmoni, jot nyt mie en ole tolkussa ja sillä tavalla rupieu harehtimah).

– Ajos meccä peittäv lehmän tai…?

– Niillä pitäy laittua semmoni (kujojen perillä pannah) solmu luaitah, “vuosmun“ (“osmon“) solmuksi sitä kucutah. Šiitä sih pannah kujon perillä, ta luvut luvetah. Lukuja en muissa, en ni yhtä muissa.

– Suuriko se solmu on? Näytäpäs.

(Näyttää rihmasta tehty, “vuosman“ solmu).

– Se on jeresti, siihi luvetah, jotta lehmät kotih tultais.

– Kolme tälläistä solmua pitäy olla?

– Kolme se pitäis olla, kyllä.

– Pitäykö ne olla suuremmat ko tämä vain pienemmät?

– Mimmoini vain hiän olkah… hot’ kuin pieni vain suuri.

– Ihan nuorasta?

– Ihan nuorasta. Vuosmun solmukset siitä pannah kujolla näilläh (näyttäy), kujonsuuh, siitä luvut luvetah. Löyvvytäh ne kyllä siitä lehmät tai kaikkie. Vain en muissa sanuo enämpi.

– А если пойдешь в лес и заблудишься, что тогда надо делать?

– Заблудишься? Дак тогда, говорят, надо одежду наизнанку вывернуть, но идти медленно. Так если противостоять сможешь, сам выпутаться – ведь у тебя такое заблуждение возникает в голове, затмение. Выверни одежду наизнанку и тогда справишься. (Затмение – дурь такая, что я теперь не в толку, и вот так надо противостоять.)

– А если лес спрячет корову или…?

– Тогда надо сделать такой узел и в конец прогона между изгородями положить, узел Осмо его называют. Его кладут в конец прогона между изгородями и заговоры читают. Заговора не помню, совсем не помню.

– Большой ли этот узел? Покажи-ка.

(Показывает сделанный из веревки узел Осмо).

– Это ересь, его читают, чтобы коровы домой пришли.

– Три таких узла надо?

– Да, три должно быть.

– Должны ли они быть больше этого или меньше?

– Пусть он хоть какой будет… хоть маленький, хоть большой.

– Из веревки?

– Из веревки. Узел Осмо кладут в устье прогона между изгородями, и потом заговоры читают. И тогда коров находят. Только ничего больше не помню.

ФА. 2220/8. Зап. Н. А. Лавонен, Н. Ф. Онегина в 1975 г. в п. Кестеньга от Кемовой А. В.

134

Mecäs gu yöksynet, sit ei pie nimidä, sit pidäy ristie silmät, ei pie mennä nikunne. Tulit, sanommo, kandoizel (nu reähky – spoassen’n’y, sanon minä konesno), sit pidäy sinul jaksavuu. Jaksavut, kai sovat puista! Dogoloi! Kai sovat puistat, perrat moadu vaste. Sit suoriet, sit silmät ristit, sanot: “Oi, hospodi! Pyhä Pedri – syöttäine! (Liho kui sie!) Peästä sinä minuu kodih!“ A sit sinul andau dorogan kerras. Sinä astut, tulet ihan dorogah. A muite bludit, sih ze kohtas kävelet, dorogu rinnal – sinä puutu et. Vot miittumoa! Sanotto: ei ole! On häi!

Nu onhäi, lähtet sinä koispäi, matin keänät, libo pahas tavas mistahto punaldattos! Vot häigi jället punaldoa, ottau. Pidäy ainos, lähtet meccäh, uksen avait pihal, silmät ristit.

В лесу если заблудишься, то ничего не надо делать, надо перекреститься, никуда не ходить. Пришел, скажем, к пенечку (ну грех или спасение, но скажу я, конечно), надо тебе раздеться. Разденешься, всю одежду вытряхни! Догола! Всю одежду вытряхнешь, выбьешь о землю. Потом оденешься, перекрестишься, скажешь: «Ой, господи! Святой Петр – кормилец! (или как там!?) Отпусти меня домой». И тебе сразу дорогу даст. Ты пойдешь, выйдешь прямо на дорогу. А так блуждаешь, в том же самом месте ходишь, дорога рядом – попасть не можешь! Вот какое! Говорите: нету! Есть ведь!

Ну, случается ведь, выйдешь из дому, выругаешься матом, или со злости! Вот он возьмет, следы и повернет. Всё время надо – в лес пойдешь, двери на улицу откроешь – перекреститься.

ФА. 3460/37. Зап. Иванова Л. И., Миронова В. П. в 2000 г. в д. Лахта от Максимова П. Д.

В лесном укрытии

135

Три дня носили по лесу

Miän oli t’otka… Hän sanou huomuksela emändä haukku miuda da prokleni, da työndi ruavola, kunn’ ollou, en muissa, leikkuamaago. Hän mäni. Händä tuldii da otettii. Omiako kolme päiviä sielä käveli. Sanou – talutaa miuda, sanou taluttii, taluttii, annetaa miula syömistä en tiijä midä tungetaa. Mie, sanou, engo syö heijän syömizii. Nu ni sidä vikse obratittihes da kuoteldii mozet, siidä järellää tuodii, kusta otettii, pellole.

– Nu, a kenbä on, niinkuin ristikansa vai?

– No, ollaa ku sanou ku kävellää, ni en tiija ket on, ku ristikanzat.

– A paistiiko?

– Paistii, paistii, paissaa paginoi. Talutaa, talutaa, sanou, mäne tiijä kunna veittii, da sie järellää tuodii, kannettii sanou daze, jogiloista piälice kannetaa, no oli, oli raukka semmoista sluuceida.

– Oliko se ammuin?

– Ammuin, ammuin, myö vielä pienet olimma…