Персонажи карельской мифологической прозы. Исследования и тексты быличек, бывальщин, поверий и верований карелов. Часть 1

Ka sanottihhän olovan, jotta on se. Siinä miän kylästä kilometrie viisi oli kämppä. No nin siinä ei antan konsana ihmisillä muata. Sanottih, jotta siinä on semmoni eläjä, siinä talossa, jotta pois pitäy lähtie. Ka se tuli kopisteli ovie, eli seiniä kopisteli, jos ne ruvettih makuamah. Vaikka kuin äijän lienöy ollun rahvasta, ni se ei antan sielä muata. Šiitä muutoman kerran mäni miän kylän yksi ukko, mäni mecällä, läksi, sillä kämpällä yöpy siitä. Hänellä oli koira. No koira tulou pirttih takaperin siitä ovesta, hänellä on, kun ne vet lämmittih ennen siämeh päin ne meccäkämpät. Koira tulou jälelläh päin siitä oven ravosta ta ei etupäin, kun takaperin tulou. Sanou, ukko se kaccou, sanou, jotta onkohan tuossa totta, jotta mi se on, sanou, tuommoini juttu, kun ei koira ruohi näin kiäntyö takasin päin, muuta kun takaperin tulou. Koira tulou takasin pirttih ja pirtissä vitvettäy ja haukkuu, jotta kaikki hirvie. A ukolla, silloin vet ei ollun kynttelie eikä mitänä muuta, kun pimiessä istuo kyhjötti sielä meccäkämpässä, mitä sielä. Sanou: “Kacon niin kun silmä justih kiiltäy toisella puolen, sielä ulkopuolella, siitä oven ravosta, kun ovi oli kahallah. Ukko ottau ruassalluttau pyssyn ta ampuu siih silmäh, mi näky siitä. No siitä ukko rupesi muata. Se oli ollun oikein arkalasta kotosin se starikka, kun sano jotta: “Mie rupesin makuamah ja koiran siämeh sinne, että tottahan ni tulou sih, on miula vielä panoksie, millä pyyhällyttyä häntä kerta, kun tulou“. No ja hiän kun otti ja ampu siihi lasih, yöllä näköy siitä unissah, sanou, jotta: “Hyvä oli kun, sanou, silmän ammuit miulta piästä. Ja nyt miun pitäy lähtie tästä poikes, tältä kämpältä. Mie olen tässä ollun koko äijän, sanou, tiellä“.

No siitä sen jälkeh sanottih, jotta muka ei enyä ketänä haitannun se. Unissah näki.

Так говорят, что есть он. Там от нашей деревни в пяти километрах была избушка. но там никогда не давало людям спокойно спать. Говорили, что там есть такой житель в этом доме, что оттуда надо прочь уходить. Он приходил, царапал дверь или стены царапал, когда люди ложились спать. Если только было много народу, тогда он не давал там спать. Туда однажды пошёл мужик из нашей деревни, в лес пошёл, а на ночь пришёл в избушку. У него была собака. Но, собака заходит в дом задом наперёд в дверь, ведь раньше топились эти избушки по-чёрному. Собака идёт следом в эту щель дверную, и идёт не вперёд головой, а задом наперёд идёт. Говорит, мужик тот смотрит, говорит: «Вот уж в самом деле, что это, – говорит, – за дело такое, что собака не осмеливается обернуться, что задом наперёд идёт». Собака заходит в дом задом наперёд и скулит, и лает так, что страшно делается. А у мужика тогда ведь не было свеч и ничего такого, приходилось в темноте сидеть там в избушке. Говорит: «Смотрю, будто глаз поблёскивает на другой стороне, там, с улицы в дверной щели, раз дверь раскрыта». Мужик хватает ружьё и стреляет в этот глаз, который виден там. Ну, потом мужик ложится спать. Это был старик неробкого десятка, раз говорит: «Я лёг спать и собаку оставил там, что в самом деле пусть только придёт тот, есть у меня ещё что положить, чтобы испугать его, если придёт». Ну, раз он взял и выстрелил в тот блеск, ночью и видит во сне. Говорят, что: «Хорошо, – говорит, – что выбил мне глаз. Сейчас мне придётся вон уйти из этой избушки. Я всё время здесь мешал». Ну, после этого, говорили, больше никого не пугало. Во сне видел.

ФА. 2329/20. Зап. Ремшуева Р.П. в 1975 г. в д. Луусалми от Вазараевой А. К.

235

Голос в избушке слышен

Se oli ob’azatelno, se luku piti tietyä, yksinäh kun mänet. Joka pirtillä vielä ei pitän i männä. Sielä varautellah muka. Miula kyllä ei ole sattun, a miun tuatto-rukka mainicci, jotta heilä oli. Hyö vielä oltih kalien. Mäntih pirtillä. No sillä pirtillä varautettih (ei ammuin se pirtti luaittu), ei niken siinä rauhua suanun muata, se minnih, kuinnih ta varauttau sielä. Ni hiän, pokoiniekka, sanou, jottä mänimä, sanou, oravat nylkimä kaikki, keittimä, illaistima, rupesima muata. Tuli tuoho hongan kohtah, siihi pirtin eteh ta rupei leikkuamah. Hyö kuunnellah, ka ketä nyt tuli, i meccämiehie sielä kävelöy, ni mozet ken’n’ih tuli. Tuattorukkan ovie lonkuamah – ei nävy ni ketä. Pihalla vuidiu, eikä ole jälkijä eikä ole hongua, eikä mitä. No, hyö männäh pirttih jälelläh, kacotah, ei ole ni ketä. Tuli toisen kerran, sanou: Vuidikkua pois, sanou, myö tulemma siihi pirttih, a teilä niizi on, sanou, mängyä pois. No, ni heijän piti kesen yötä vuidie pois. Ei antan rauhua. Ei nävy eikä jälkie, eikä i mitä, a käsköy: “Mänkyä, sanou, hyvällä poikes!“

– Ihan ihmisen iänel sanou?

– Ihan ihmisen iänellä.

– Miehen vain naisen iänel?

– Miehen, miehen. No, sen vain tuatto-rukka miula sano. Miula ei ole sanon. Mie olen muannun yksinäni tai kahen tai, miula ei ole sanon. Sitä pirttie varattih kaikki ukot…

– A mistä se pirtti tuli sellainen paha?

– A mäne tiijä, mistä hän tuli, sitä mie en maha sanuo…