Персонажи карельской мифологической прозы. Исследования и тексты быличек, бывальщин, поверий и верований карелов. Часть 1

…Пол от порога подметали и на этот мусор садились. Покрывало постилали, на которое садились, а сверху другим укрывались… Обвести надо было, прямо ножом чертили. Да икона была в тарелке с собой да… Иро это делала, как мать её научила.

ФА. 1595/4. Зап. Степанова А. С. в 1971 г. в п. Кепа от Степановой А. Я..

353

Хозяйка воды гонится следом

Järvenpiä, nyt on Kovdozero. Järvenpiässä eli yksi akka, tietäjä oikein, hän oli niin tietäjä, että hän viestä sen vienemännän nosti vienpiällä. Vot. Konsa käyväh Vieristänä kuuntelomah, Jordano, avanto suuri jyssetäh i siitä ottau tämän heposen rien i rienpiällä panou istujat. I ei pane, sanomma 8 – nado 7. A hän iče vos’moi. Šiitä sen avannon kiertäy. I siitä nostau sen vienemännän i kysyy. Ice kävelöy, seisou, a vettä siitä oikein tulou i siitä kysyy jotta: mitä pitäy. Se vienemäntä kysyy siltä akalta, ken sen nostau jotta: “Mitä pitäy?“

Mikä yksi? Minä tässä.

Mikä kaksi? Kaksi silmyä piässä.

Mikä kolmi? Ко Imi j alkua rukilla.

Mikä n’ellä? N’ellä nännie lehmällä.

Mikä viisi? Viisi kynttä varpahissa.

Mikä kuusi? Kuusi kaplasta riessä.

Mikä seitsemän? Seitsemän tähtie Otavassa.

Mikä kaheksan? Kaheksan kaplasta rejessä.

Mikä yheksän? Yheksän loukkuo ihmisessä.

Mikä kymmenen? Kymmenen kynttä varpahissa.

Ne pitäy siitä lukie. A siitä kun lähetäh mänömäh, siitä kun on naznaacittu paikka. Jesli kerittäneh panna semmoset kivipuat piäh, ei kose, a kun ei kerittäne, siitä piät leikkuau… No! Šiitä savipuat piäh pannah, jesli ei kerittäne panna, siitä se huutau millä huutanou ta piä jiäy veteh… Šiitä mänöy jälelläh, konsa suau peräh ajamah, ajau pirttih soahen. Se vienemäntä. A siitä se akka myöstyy jälelläh, hänen provozaiccou. Vot. Muamo sanou: strasno on. Hän oli ollun yhen kerran kuuntelomassa. Se sanou kaikki: kellä mimmoni zizn’a tulou. Vot. Sanou, siitä kun et kerinne patoja piäh panna, ni piät lissiy. Kun juossah, kvartiirassa sielä jo on vuottaja, jotta se pistelöy terväseh niillä piäh.

Ярвенпеа, сейчас Ковдозеро. В Ярвенпеа жила одна женщина, такая очень знающая, она была знахарка, что поднимала хозяйку воды, на поверхность. Вот. Когда ходят в Крещенье слушать. Иордань, прорубь большую вырубают, и вот тогда она берет лошадиные сани и на сани усаживает. И не усаживает, скажем, восемь, надо семь. А она сама восьмая. Потом эту прорубь обведёт кругом. И тогда поднимает эту хозяйку воды и спрашивает. Сама ходит, стоит, а вода сильно поднимается, и она спрашивает: «Что надо?» Это хозяйка воды спрашивает у этой женщины, которая поднимает: «Что надо?»

Что одно? Я здесь.

Чего два? Два глаза на лице [букв, на голове].

Чего три? Три ножки у прялки.

Чего четыре? Четыре соска у коровы.

Чего пять? Пять ногтей на пальцах ноги.

Чего шесть? Шесть копыльев у саней.

Чего семь? Семь звезд в Медведице.

Чего восемь? Восемь копыльев у саней.

Чего девять? Девять дырок в человеке.

Чего десять? Десять ногтей на ногах.

Это надо прочитать. А потом как пойдут, место уже намечено, тогда если успеют на голову такие глиняные горшки надеть, а если поймает, то головы отрежет… Но! Тогда глиняные горшки на голову надевают, а если не успеют надеть, тогда голова в воде останется… Тогда бежит следом, когда может, гонится до самого дома. Эта хозяйка воды. А потом эта женщина возвращается обратно, провожает ее. Вот. Мама говорит: страшно! Она один раз слушала. Она всё скажет: у кого какая жизнь будет. Вот. Говорит: если не успеешь горшки на голову надеть, головы снесет. Когда добегут до квартиры, там уже ждут, чтобы надеть быстренько на головы.

ФА. 3055/6-9. Зап. Конкка А. П. в 1987 г. в п. Биржа от Вдовиной Ф. В.

Вопросы хозяйки воды

354

– Avannolla. Sanotah rejen piällä issutah. Vierissänkesellä, peret Novym godom… Reki pannah ta rejen piällä issutah. A se on erittyäin, on lumen piällä. Šiitä hiän nousou sieltä, se vienemäntä muka nousou.

– Mitä tiijustau?

– Tiijustau: Montako on riessä kaplasta? Hiän sanou, jotta montako.

– Kaheksan. Viisi on puolella, viisi toisella. Kymmenen se on. Se vet ensimmäksi kysyy:

Mikä yksi? – Minä tässä.

Mikä kaksi? – Silmät piässä.

Mikä kolme? – Jalat puassa.

Mikä nelTä? – Lehmän tissit.

Mikä viisi? – Kiässä sormet.

Mikä kuusi? – Riessä kaplasta.

Mikä seiccemen? – Otavassa tähtie.

Mikä kaheksan? – Tynnyrissä vannehta.

Mikä yheksän? – Ihmisessä reikiä.

Mikä kymmenen? – Kymmenen kynttä varpahissa.