Персонажи карельской мифологической прозы. Исследования и тексты быличек, бывальщин, поверий и верований карелов. Часть 1

– Meilä ennein sielä oli staruska. Nin hiän, sanou, luatiu, jotta lehmä nousou järvestä ja sitte mänöy emäntä lypsämäh sitä lehmyä. No mie olin pikkaraini semmoni, oli, kymmenen vuottako miula vain oli… Sen muissan, sen muissan, kun tämän unen justih. Nin mie mänen siihe latoh ravossa kacon, kun se sano, se muori, jotta tuota, hiän nostau semmosen lehmän valkien-ruskien kirjavan. Ta sarvet oli niin kun ainaki… Mie nävin sitä lehmyä, nävin. Se tuli siih laiturilla, nousi se lehmä. Ja se akka rupesi sitä lypsämäh. Lypsi. Sillä oli sankko käjessä. Ja se täyvven sankon lypsi sitä maituo. Ja mie kacon, kacon, kacon. Ajattelen, mine hiän panou tuon maijon. A se kun nousi lypsämästä, sanou:

– Alahan nyt lähtie tästä! – sillä lehmällä.

Se i puTkahti veteh, se lehmä. No sen maijon sitte piti siinä sankossa naverno tunnin verran. A sitte se kuato takasin sinne järveh, sen maijon. Se ei ni kunnena pannun, muuta kun järveh takasin. Mie en tietäh, miksi hiän nosti, mie kun olin pikkaraini.

– Missä hiän oli?

– Se meijän kylässä oli, Venehjärveššä. Se oli meiltä kolme kilometrie sinne kyläh, se oli sieltä kylästä, se oli, Hökäksi sanottih sitä miestä. Se oli Hökkälän Iivanan naini, sitä ei muuksi nimeksi häntä kucuttu. Se oli aikoja, mie olin silloin vielä pikkaraini. Sen vain muissan, jotta se nosti lehmän ja lypsi, ja sen maijon kuato. Ice se sitte seiso, seiso ja sen moli sen siihi, kolmy ristie sen teki siihi ta niin se läksi. Sen sankon heitti siih veneheh, siih venehellä piti soutua, ei piässä muiten kun venehellä souvvettava vain… Järven rannassa elimä kä. Mie läksin sinne, äitilläni sanon mie jotta: “Kaco sie kun Hökänakka kävi järveššä, mie sanon, nosti lehmän“. “Mitä sie, – sanou, – höpötät tyhjyä“. “No ihan totta se on“. Se oli niin kun koltuicci, ketä lienöy koltuinun. Se koltunakse sanottih sitä akkua ennen muinen.

– Tietäjä?

– No tietäjä. Oli se tietäjä.

– У нас там раньше была одна старушка. Она, говорили, сделает так, что корова поднимается из озера и потом хозяйка идёт доить эту корову. Но я была ещё такая маленькая, было ли мне десять лет или сколько… Но это помню, это помню, как этот сон. Вот я иду туда на сеновал и в щель смотрю, как эта старуха оттуда поднимает такую корову бело-красную. И рога были такие, как обычно… Я видела эту корову, видела. Она пришла, поднялась на мостки эта корова. И эта женщина стала её доить. Подоила. У неё было ведро в руке. И она надоила полное ведро молока. А я смотрю, смотрю, смотрю. Думаю: куда она денет это молоко? А она как встала, когда подоила, говорит: «Давай-ка, сейчас уходи отсюда!» Этой корове.

Она и булькнула в воду, эта корова. А это молоко держала в ведре, наверное, около часа. А потом вылила обратно в озеро это молоко. Никуда не дела, кроме как в озеро обратно. Я не знаю, зачем она её [корову] поднимала, я как маленькая была…

– А откуда она была?

– Она из нашей деревни была, Венехъярви. От нас три километра до этой деревни, из той деревни была та женщина. Это была, Хёккя называли того мужика. Это была жена Ивана Хёккя, по-другому её не называли. Это было давно, я ещё маленькая была. Это только помню, что подняла корову, подоила и то молоко вылила. Сама она потом стояла, стояла и молилась, трижды перекрестила её, она и ушла. То ведро опустила в лодку – туда на лодке надо было плыть, иначе не попасть… На берегу озера жили дак… Я пошла оттуда, матери говорю что: «Смотри-ка, как жена Хёкки на озеро сходила, корову подняла». «Что ты болтаешь пустое?!» «Истинная правда это!» Это она колдовала, кого-то заколдовывала. Её колдуньей называли, эту женщину, давно.

– Знахарка?

– Да, знахарка. Знахарка она была.

ФА. 1701/2. Зап. Степанова А. С. и Лавонен Н. А. в 1972 г. в д. Княжая от Хонканен А. А.

379

Корову взял мужик

Tai Kuressa mainittih, jotta lehmän otti mies. Vetehiseltä lehmän sai. Suuri lehmä, kirjava. Hiän syöttämäh läksi sen nurmella ja isäntä vei liäväh ja pani kriimuh. Ta vet järven emäntä kun tuli, kuccuu:

Tule Kirjoni, tule Karjoni.
Joko on kiini lujah pantu?
Missä on miun Kirjoseni,
Missä miun Karjoni?

Naverno on, sanou, suureh kiini pantu, lujasti. Ta sehän ei suanun, järvenemäntä, sitä lehmyäh. Talon isäntä piti, kuni eli lehmä. Se oli ukko tietäjä ollun. Sitä mie en tiijä, a ukko oli tietäjä. Ennen otettih oikein vetehiseltä tai kaikilta lehmie. Se oli vetehisen. Järvestä nousi syöttämäh sitä lehmyä. Ja talon isäntä kun näki, jotta se on lehmä, nousi, ja suuri kaunis lehmä, mussinkirjava ta valkien, oli. Ja hiänpä otti kriimusta… korvista kiini i vei siitä liäväh ja pani kiini visusti. Sen hän lehmän piti niin kauvan, kun eli lehmä tai ukko.

В Кургиево вспоминали, что корову взял мужик. От водяного корову получил. Большая корова, пёстрая. Она кормить её пошла [хозяйка воды] на луг, и хозяин отвёл в хлев и привязал за повод. И ведь хозяйка озера как пришла, зовёт: