PMEG_15.0.3_provizora_PDF_24_Marto_2019

Unu el la plej ekstremaj ekzemploj de tia ĉi vortordo troviĝas en la Esper- anta himno "La Espero": Ne al glavo sangon soifanta ĝi la homan tiras familion. ^{FK 298} = Ne al glavo soifanta sangon (kiu soifas/deziras sangon) ĝi tiras la homan familion. Tian vortordon oni nepre ne uzu en ordinara lingv- aĵo.

7.2. A-vortaj frazpartoj Priskribo per E-vortoj aŭ vortetoj

Por priskribi A-vorton oni uzas normale E-vorton aŭ E-vortecan vorteton. La priskribo staras preskaŭ ĉiam antaŭ la A-vorto:

vere feliĉa

ekstreme longa

mirinde bela

tre feliĉa

tiel bela

pli bela

iom varma

apenaŭ komprenebla

Sed se la priskribata A-vorto estas participo (§28), priskribanta E-vorto aperas ĉu antaŭ ĝi, ĉu post ĝi:

pekinta senintence ^{FE 22}

multe drinkinta

O-vortaj frazpartoj

Oni povas uzi O-vortan frazparton por priskribi A-vorton. La priskribanta frazparto havas ĉiam rolvorteton aŭ N-finaĵon. Se ĝi havas rolvorteton, ĝi staras normale post la A-vorto. Se ĝi havas N-finaĵon, ĝi staras normale antaŭe:

longa je dek metroj

legebla sen helpo

scivolema pri ĉio ajn

plena de akvo

farita de mi

legata de multaj homoj

skribita per krajono

mil metrojn alta

kelkajn paŝojn distanca

Se A-vorto esprimas objektan agon, N-finaĵa priskribo montras la objekton de tiu ago (§12.2.2):

esprimanta grandan inteligentecon ^{M 41}

dirinta la veron ^{FE 24}

Komparaj esprimoj

Oni povas priskribi A-vorton per kompara esprimo kun kiel aŭ ol (§20.1). Tia priskribo staras ĉiam post la A-vorto:

longa kiel serpento

stulta kiel azeno

feliĉa kiel infaneto

longa kiel tiu ĉi ŝnuro

sama kiel mi

pli longa ol serpento

pli stulta ol azeno

pli feliĉa ol li

Subfrazo aŭ I-verbo

Por priskribi A-vorton oni ankaŭ povas uzi subfrazon (§33) kaj I-verbon (§27.4). Tia priskribo staras ĉiam post la A-vorto:

Mi estas feliĉa, ke mi vin akceptos. ^{LR 93}

Ili estis aŭdintaj, ke la reĝo venos viziti.

Mi estas kapabla instrui nur la francan lingvon. ^{M 57}

7.3. E-vortaj frazpartoj Priskribo per E-vortoj aŭ vortetoj

Por priskribi E-vorton oni uzas unuavice alian E-vorton aŭ E-vortecan vort- eton (§14). La priskribo staras preskaŭ ĉiam antaŭ la priskribata E-vorto:

vere rapide

tre rapide

ekstreme tede

pli rapide

tiel tede

iom tede

O-vortaj frazpartoj

Oni povas uzi O-vortan frazparton por priskribi E-vorton. La priskribanta frazparto havas ĉiam rolvorteton aŭ N-finaĵon. Tia priskribo staras normale post la E-vorto:

rilate al tio

rilate tion

pere de li

kaŭze de la akcidento

fare de ili

Se E-vorto esprimas objektan agon, N-finaĵa priskribo montras la objekton de tiu ago (§12.2.2):

subtenante la kruĉon ^FE15

elĵetante unu serpenton kaj unu ranon ^{FE 21}

trovinte pomon ^FE22

Se O-vorta priskribo de E-vorto montras mezuron, ĝi staras normale antaŭ la E-vorto:

je cent decibeloj laŭte

cent decibelojn laŭte

Komparaj esprimoj

Oni povas priskribi E-vorton per kompara esprimo kun kiel aŭ ol (§20.1). Tia priskribo staras ĉiam post la E-vorto:

longe kiel hieraŭ

tede kiel en la lernejo

same kiel mi

pli longe ol hieraŭ

pli tede ol mia instruisto

Subfrazo aŭ I-verbo

Por priskribi E-vortan participon oni ankaŭ povas uzi subfrazon (§33) kaj I- verbon (§27.4). Tia priskribo staras ĉiam post la E-vorto:

Vidante, ke ŝi estas tiel bela, li demandis ŝin, kion ŝi faras tie ĉi tute sola. ^{FE 21}

Aleĉjo staris momenton apud la pordo, kvazaŭ ŝanceliĝante, ĉu li devas resti aŭ iripost la kuzino. ^{M 49}

Forgesante diri adiaŭ al la du virinoj, li elkuris en la antaŭĉambron. ^{M 60}

8. Unu-nombro kaj multe-nombro 8.1. Bazaj reguloj por nombro

Ĉe O-vortoj (§4) kaj A-vortoj (§5), kaj ĉe tabelvortoj je U kaj A (§13), oni devas fari distingon inter unu-nombro kaj multe-nombro. Unu-nombro signifas, ke temas pri unu afero. Multe-nombro signifas, ke estas pli ol unu afero.

Gramatikan multe-nombron oni montras per la finaĵo J. Manko de J-finaĵo montras unu-nombron:

Unu-nombro Multe-nombro

(unu) tago (pluraj) tagoj

(unu) granda domo (tri) grandaj domoj

ilia granda domo iliaj grandaj domoj

alia homo aliaj homoj

la unua tago la unuaj tagoj

iu iuj

tiu homo tiuj homoj

tia speco tiaj specoj

La kato estas nigra. La katoj estas nigraj.

Ĝi estas granda, sed bela. Ili estas grandaj, sed belaj.