Праведная галеча

І вось аднаго разу ў нядзелю Юха ўжо колькі гадзін сядзеў у пакоі старога Юр’ялы. Гаспадар мармытаў штосьці сваё, час ад часу падыходзіў да паліцы з тытунём, напіхваў піпку і зноў па-гаспадарску хадзіў туды-сюды. Юху ён не прапаноўваў нічога. Той сядзеў счырванелы і нервова паціраў успацелыя далоні. Але нарэшце які-ніякі гешэфт адбыўся. Паколькі Юха не мог апрацаваць адразу ўсю зямлю торпа, заключаць кантракт з ім было нельга. «Але пакуль я жывы, ты можаш заставацца там, калі будзеш жыць прыстойна і сумленна працаваць», – сказаў Юр’яла. Адзін дзень на тыдзень Юха павінен быў адпрацоўваць на сваіх харчах.

Супярэчлівыя пачуцці адольвалі Юху па дарозе дамоў: здавалася б – вызваліўся, але тут жа цябе і звязалі зноў! Трэба будзе залатаць дзясяткі дзірак у гасподзе, і высмакчуць яны ўсе ягоныя і без таго невялікія капіталы! Але як бы там ні было, першы крок наперад зроблены.

Сталася так, што гаспадар, Рыйна і Юха апынуліся ўтраіх, калі той прынёс навіны з Юр’ялы. Урачыстае імгненне гэтай сустрэчы гаспадар прыправіў абяцаннем зладзіць вяселле за свой кошт, калі ўжо ягоныя служанкі так удала выходзяць замуж. «Ты, Юха, быў мне верным служкам, дык заставайся ж такім і на сваім полі, і хай блаславіць цябе Госпад наш!» І жартаўліва закончыў:

– Гэтак, як варона пералятае з нівы на ніву, так і Юха з Рыйнаю пераляцяць з Пір’ёлы на Юр’ялу.

Добрае задавальненне, здаецца, поўніла ўсю істоту старога Пір’ёлы.

Неўзабаве ў Пір’ёле зладзілі вяселле. У п’янай вясельнай гамане забылася і знікла ўсё былое, але адно заставалася навідавоку: «блаславеннае» становішча Рыйны. Гэта давалася ў знакі, нават калі гулянка пачала заціхаць. Нязваныя госці ўсчалі ў двары аглушальную бойку, але жаніх нічога пра тое не ведаў. Напіўшыся дасхочу, ён спаў на ложку ў пякарні. Чалавек спаў, але слых ягоны ўспрымаў жывыя гукі наваколля, голас скрыпкі перамешваўся з п’яным гоманам гасцей, пранікаючы ў сонную свядомасць, і ўсё гэта выклікала ў яго такое задавальненне, якое больш ніколі не выпадала яму на долю ў жыццёвых блуканнях. Ён болей і ў сне ніколі не перажываў такога.

А Рыйна ў тую ноч атрымала ажно сорак марак у падарунак да вяселля. Гэта было амаль удвая больш, чым яна атрымала за ўсю сваю службу ў Пір’ёлы. Яна выходзіла на двор разнімаць бойкі, і ў выніку самыя зацятыя задзіракі пайшлі за ёю ў хату патанцаваць і шчодра надзялілі яе грашыма.

Торп знаходзіўся ў далёкім глухім лесе, які належаў гаспадару Юр’ялы. Дом амаль спарахнеў, торп спусцеў, там не жылі так даўно, што ніхто і не памятаў сапраўднай назвы гэтага глухога месца. Сапраўдная назва была Крапсяля: некалі так і казалі, але з цягам часу яна забылася і гучала нязвычна. Шмат часу таму на торпе жылі розныя прышлыя людзі, якія далі гэтаму месцу непрыстойную мянушку. Пасля таго як Юха з Рыйнаю перасяліліся туды, торп сталі называць па прозвішчы Юхі – Тойвала. Толькі стары Юр’яла злаваўся і называў Юху гаспадаром Крапсялі, калі адчытваў Юху за спазненні на адпрацоўку ці за якія другія хібы.

Маладыя перабраліся ў сваё новае жытло ў Дзень Усіх Святых. Як надвор’е, так і дарога нібы імкнуліся паказаць усю марнасць Юхавых спадзяванняў; ён убачыў, па якой дарозе яму давядзецца ездзіць на адпрацоўку дзён у Юр’яле. Месцамі калёсы па самыя восі патаналі ў гразі, конь надрываўся, выцягваючы шыю, і ў вачах жывёлы буяў адвечны страх перад багнаю. Уся маёмасць маладой пары змясцілася на адной фурманцы. Тут была і Юхава шафа – ягоная светлая мроя падчас жыцця ў Туарыле; была і скрынка Рыйны, размаляваная прыгожымі кветачкамі, як гэта робяць на поўначы. Быў тут і ложак: ягоны каркас гадоў дзесяць праляжаў пад сцяной у Пір’ёле, затое дошкі спальнай асновы былі навюткія і белыя. За ложак давялося заплаціць срэбраную марку, а ў дадатак яны атрымалі добры куль саломы. Былі тут і розныя дзежкі, вядро і даёнка, быў чыгунок з ножкамі, гліняная міса і ажно чатыры лыжкі, так што з дабра было сёе-тое, і нават больш, чым трэба. Усю гэтую маёмасць паспешліва шукалі і збіралі адкуль папала. Былі тут і харчы на патрэбы навасельных торпараў: пяць фунтаў салёнай салакі, добры фунт хлеба, два чацверыкі бульбы і два фунты солі. За харчы расплачваліся гатоўкаю, і засталося яе толькі-толькі, каб заплаціць возчыку. Так што пачатак абнадзейваў, калі ўлічыць, што шмат якія торпары фінскай зямлі пачыналі ў непараўнальна больш цяжкіх умовах, але прытым дабіваліся добрых поспехаў.