Праведная галеча

Хвароба лічылася нечым натуральным і звыклым, а таму яшчэ болей натуральнай лічылася і звыклая плынь жыцця. Юха гэта добра разумеў і лёгка пакідаў Рыйну пад доглядам дзяцей, пакуль сам бегаў у вёску па справах. А варушыцца даводзілася больш, чым звычайна, бо каня ў яго болей не было. Жыта ўрадзіла не надта многа, але і гэтую жменьку трэба было змалоць. Зерне даводзілася везці на сабе, паклаўшы ў ручную тачку, каб потым толькі на далёкім грамадскім млыне стаць у чаргу, бо памолка ішла поўнай хадою, гаспадары цясніліся і лаяліся за месца ў чарзе. Блізілася поўнач, калі Юха цягнуўся з млына па лясной дарозе, стомлены, галодны і ўспацелы. Толькі што намолатая мука была яму вельмі дарагая, бо ў галаву міжволі прыходзіла думка, што ўжо зараз гэтая самая мука ад яго не сплыве марна немаведама куды. А дома яго чакала ўсё даўно звычнае і знаёмае, а цяжкі дух пасля начной свежасці біў у нос мацней, чым заўсёды. Дзеці нават не прачнуліся, а муж з жонкаю толькі моўчкі пераглянуліся, стомлена і з поўнай пакорлівасцю наканаванаму ім лёсу.

Рак нябачна рабіў сваю жахлівую справу, агідны пах гною гусцеў у хаце. Малыя прызвычаіліся да яго, бо асеннімі зацяжнымі дажджамі мусілі ўвесь час сядзець дома. Хілту ж пачала адчуваць яго больш востра. Падобная на святую ікону, яна сваімі слабымі тонкімі рукамі цяпер выконвала ўсю працу, якой раней займалася маці. Яна ніколі не размаўляла з матуляю, а толькі выконвала ўсё, аб чым яе прасілі. Рыйне было вельмі цяжка гаварыць, а таму яна ніколі не распытвала, як ідуць справы ў гаспадарцы. Дый Хілту не заўсёды разбірала яе задышлівае мармытанне. Толькі зрэдку ўдавалася разабраць асобныя словы накшталт «што… мне… да іх… памажы, Езус…» Апошнія словы наганялі жах на Хілту. Тады яна ў здранцвенні глядзела на маці. Няўжо падступае смерць? Але жанчына зноў цяжка ўздыхала і ляжала па-ранейшаму нерухома, заплюшчыўшы вочы. Хілту ж, з дзіўным пачуццём адчужанасці да маці, ішла даіць карову. Дзіця душою, яна мусіла быць дарослай.

Аднойчы вечарам, калі Юха недзе затрымаўся да позняга часу, а малыя ўжо спалі, Хілту прылегла падрамаць на бацькавым ложку. Яна нешта прысніла, але сон яе быў чуйны, і раптам дзяўчынка выразна пачула, як маці некалькі разоў паклікала яе. З сэрцам, што замерла, яна прачнулася і зразумела, што маці і праўда кліча яе. У хаце было цёмна: што там здарылася? Хілту не адважваецца адгукнуцца на кліч, а маці зноў кліча яе. «Што?» – з трывогай адгукаецца дзяўчынка. «Запалі лямпу». Хілту выконвае просьбу, ахопленая жахам, што бацькі няма дома. Вось памірае маці, і што рабіць ёй тут, у глухім лесе, куды бегчы!? Можа, разбудзіць Лемпі і Марці? Раней, чым павярнуцца да маці, яна бачыць схуднелыя тварыкі дзяцей – у ложку, побач адно з адным. Пакутлівы выгляд маці цягне яе да сябе. Хілту набліжаецца да ложка з жахлівым пачуццём таго, што вось цяпер яна зусім адна ў цёмным лесе. Але маці яшчэ жывая і нават просіць дапамагчы, першы раз за ўвесь час хваробы. І вось Хілту бачыць усе раней схаваныя патаемнасці хворай жанчыны, чуе вільготны брыдкі смурод. Моташная агіда апаноўвае яе, аднак у гэтую хвілю яна раптам адчувае нейкае раней нязведанае пачуццё блізкасці да сваёй маці, ад чаго дзяўчынцы здаецца, што яны зраўняліся ў гадах. Толькі цяпер яна заўважае зжаўцелую скуру і незвычайную схуднеласць, якія так моцна змянілі матчын выгляд, ачысціўшы ўсе яе рысы. І цяпер, калі б нават маці памерла, ёй бы не стала страшна.

Аднак той ноччу Рыйна не памерла. Юха запазніўся, бо зазірнуў у Пір’ёлу пагаманіць са старым гаспадаром. Ён збіраўся папрасіць старога пазычыць яму крыху грошай, але той так хітра накіроўваў размову, што Юха ніяк не мог расказаць пра сваю справу. Затое стары Пір’ёла з вялікай спагадаю слухаў усё пра хваробу Рыйны і выслухаў нават усе выказванні Юхі пра Бога. Пад канец ён падрабязна апісаў, якія лекі трэба для Рыйны, бо на ўласным досведзе выпрабаваў іх. Ад таго настрой Юхі так змяніўся да лепшага, што ён і сам паверыў, быццам толькі дзеля таго і прыходзіў у Пір’ёлу. Ён вярнуўся дамоў якраз тады, калі Хілту дапамагала матцы. Гэтыя незвычайныя акалічнасці і новы выраз твару Рыйны ўразілі і пераканалі яго ў тым, што ніякія лекі жонцы болей не дапамогуць, аднак гэта ў вялікай ступені абавязвала яго зрабіць усё магчымае. Ён толькі крыху вагаўся, ці пайсці на пошукі патрэбных зёлак проста зараз, ці пачакаць да рання. Рыйна, здаецца, крыху прыціхла. Тады і Юха з Хілту ўлягліся, а лямпа гарэла ўсю ноч.

Да рання ўсё было добра, а на досвітку Юха адправіўся здабываць новыя лекі. А лекі тыя былі папросту карою чаромхі. З яе трэба было згатаваць моцны адвар і памалу даваць яго хворай не гарачым, а ледзь цёплым. А паколькі гэтае сёрбава было надзвычай горкім, на кожны глыток давалі кавалачак цукру.