Радавыя

Дугін (шэптам, зацята). Ты ў склепе быў?

Бушцец. У якім склепе?

Дугін. Ты тут Ваньку не строй… Пакажы сваю фінягу!

Бушцец, крыва ўсміхнуўшыся, дастае з-за спіны трафейны эсэсаўскі корцік, падае Дугіну. Той разглядвае.

Бушцец. Ну што ты, старшына… Я б яго выцер ці ў сажалцы спаласнуў… Бачыў, там сярод двара сажалка? Лебедзі чорныя плаваюць… Любяць, паскуды, чорнае… А што там у склепе, калі не сакрэт? (І нечакана ўзвіўся.) А калі б ён быў і ў крыві?! Што з таго?! Я з атакі, а не з бульварчыка!

Дугін. Разгаворчыкі! (Спакойна, вяртаючы корцік.) Адным словам, вось што, Сярожа: загад Вярхоўнага ты ведаеш… Ведаеш ці не?

Бушцец. Ну, ведаю…

Дугін. Не «ну»…

Бушцец. Так точна, таварыш старшына! За жорсткае абыходжанне з мірным насельніцтвам або з ваеннапалоннымі…

Дугін. Вось іменна… Ведаеш. Ты мне блізкі чалавек… Брат. Але азвярэць, стаць такімі, як яны, я табе не дам! Чуеш? Яшчэ што-небудзь… я цябе без трыбунала… Сам… Усёк?

Бушцец. Усёк.

Дугін. Мы з табой славяне, Сярожа… І прыйшлі сюды заваёўваць сімпатыю…

Бушцец. А я на немцы жаніцца не збіраюся. Сімпатый мне не трэба.

Дугін. Мне таксама. Тваім дзецям можа спатрэбіцца.

Бушцец. Чаму ж яны пра гэта не думалі?

Дугін. Мы з табой не яны! Я так думаю… Пытанні ёсць?

Бушцец. Табе сны сняцца, Дугін?

Дугін. Я чацвёрты год не высыпаюся…

Бушцец. А я засынаць баюся! Загад… Вярхоўны ў Маскве, а я тут… Бацька, маці, сястрычкі маленькія зямлю параць… Жонку ў канцлагеры спалілі… Мяне ад Люські з вясельнага стала ўзялі пасля першай чаркі… «Горка» нават не крычалі! Ведаеш, што мне сніцца?! Ад самага Ржэва! Вяселле маё. Сядзім за сталом усе ў белым… І перад кожным чарка… А ў чарцы кроў заместа віна… І ўсе госці глядзяць на мяне! Я з Люськай павінен выпіць… Тады і ім не давядзецца… Я ўстаю, бяру гэтую чарку… І прачынаюся… Халодны пот, а ў роце салёны смак… (Жорстка.) Пытанні ёсць?!

Дугін. Пайшлі вып’ем… Вайна хутка скончыцца… І трэба будзе жыць… Разумееш, жыць…

Бушцец. Жыць…

Падыходзяць да расцеленай плашч-палаткі. Дзерваед і Адуванчык ужо сабралі на стол, расстаўляюць кружкі.

Дзерваед. Другі фронт адкрываць?

Дугін. Што?

Дзерваед. Тушонку мерыканскую, кажу…

Дугін. Давай…

Бушцец (да Саляніка). Мацвей, грамульку возьмем ці граху баішся?

Салянік. Чаму ж… Гэта як быццам памінкі… На памінках можна. На памінках не грэх…

Дзерваед разлівае гарэлку. Дайшоў да Адуванчыка.

Бушцец. Куды ты яму столькі?

Адуванчык. А ты баішся, што табе не хопіць? Не баісь. Лі, дзед…

Бушцец. Ты ж з зямлі не падымешся, певень бязвухі…

Адуванчык. Што табе маё вуха?! (Адчайна.) Вып’ю! Усё сваю долю вып’ю! Назло.

Бушцец. Старшына, скажы…

Дугін. Хай п’е.

Дзерваед (скончыўшы разліваць). Маўчаць будзем?

Бушцец. Ты і так бы язык праглынуў… Толькі глядзіць… Чаго?

Дугін. Што маўчаць? Давайце, хлопцы… (Вельмі-вельмі проста, звычайна, ледзь не абыякава.) Памянём нашага таварыша Мішку Гальчанскага і маладзейшых, Якавенку, Вароніна…

Салянік. Вароніна нельга… Жывы ж…

Дугін. Наўрад… Ідзі, кажа, старшына, мне сумна робіцца… І ўсміхаецца… Твар нейкі светлы.

Салянік. Грэх…

Бушцец. Заткніся ты, расстрыга!

Дугін (да Бушцеца, жорстка). Сядзь! Віны нашае перад імі няма… Ад куль з нас ніхто не хаваўся… Хай ім будзе пухам зямля чужая, а вам дай бог выжыць… Давайце, хлопцы…

Усе выпілі. Але закусваць не сталі. Сцішыліся неяк і ўсё ж памаўчалі. А за будынкам буяе чужая вясна. І пошчак салаўя разліваецца ў прасторы, ляціць да самага неба і, здаецца, запаўняе ўсю зямлю. І так ён, гэты пяшчотны спеў, не дапасоўваецца ні да руін, ні да байцоў, стомленых цяжкім боем, ні да часу, што, здаецца, во-во разарве сэрца.

Бушцец (не вытрываў). Ды змоўкне ён, сука, ці не?!

Схапіў аўтамат і з рукі часануў доўгай чаргой у той бок, адкуль далятае пошчак.

Дугін (вырываючы аўтамат). Ты што, здурэў?!

У праломе з’яўляецца Жанчына ў светлым.

Дзерваед (ціха). Даруй, Мар’я…

Дугін. Што?

Пошчак салаўя.

Зацямненне.