Самоучитель татарского на каждый день

сөйли ала (алды, алачак, алыр)

Множественное число

Без бара алабыз (алдык, алачакбыз, алырбыз)

керə алабыз (алдык, алачакбыз, алырбыз)

укый алабыз (алдык, алачакбыз, алырбыз)

сөйли алабыз (алдык, алачакбыз, алырбыз)

Сез бара аласыз (алдыгыз, алачаксыз, алырсыз)

керə аласыз (алдыгыз, алачаксыз, алырсыз)

укый аласыз (алдыгыз, алачаксыз, алырсыз)

сөйли аласыз (алдыгыз, алачаксыз, алырсыз)

Алар бара алалар (алдылар, алачаклар, алырлар)

керə алалар (алдылар, алачаклар, алырлар)

укый алалар (алдылар, алачаклар, алырлар)

сөйли алалар (алдылар, алачаклар, алырлар)

а) — Син анда керə алдыңмы?

— əйе.

б) — Син минем телеграмманы укый алдыңмы?

— Юк, укый алмадым.

в) — Камил, син ТӨркиягə бара алдыңмы?

— Бардым.

— Ничə кӨнгə?

— Бер атнага.

г) — Сез ул хатны безгə бирə аласызмы?

— Юк, бирə алмыйм.

д) — Улыгыз сӨйлəшə белəме?

— əйе. КҮптəн сӨйлəшə инде.

— Нинди сҮзлəр белə?

— əни, əти, əби, бабай, мəми, маэмай, песи, тəти…

е) — Син ул Җырны Җырлый белəсеңме?

— Сез ярдəм итсəгез, белəм.

ж) — Сез рəсем ясый белəсезме, Мансур абый?

— РӨстəм энем, мин рəссам тҮгел бит. Мин табиб.

з) — Кəримə апа, сез гӨбəдия пешерə белəсез бит. Мине дə Өйрəтегез əле.

— Карап тор, АйгӨл. Өйрəнерсең.

— Рəхмəт, Кəримə апа.

Невозможность выражается добавлением аффикса отрицания — ма/-мə/-м:

1. — Гафу итегез, мин билгелəнгəн сəгатькə килеп Җитə алмадым (не сумел, не смог приехать).

— Берни тҮгел.

2. — «Тасма» ак ионерлык ‌əмгыяте (акِионерное общество) кайда икəн, əйтегез əле?

— Мин əйтə алмыйм шул (не могу сказать).

— Гафу итегез.

3. — Сəфəр, син Җырлый белəсеңме (уметь петь)?

— Юк, мин Җырлый белмим. Менə Сəрия Җырлый белə. Җырла, Сəрия.

В конце урока мы даем вам стихотворение Дэрдменда — талантливого татарского поэта начала ХХ века «Кораб» («Корабль»). Постарайтесь при помощи словаря понять стихотворение и выучить наизусть.

Дəрдмəнд

Кораб

Шаулый диңгез…

Җил Өрəдер…
Җилкəнен киргəн кораб!

ТӨн вə кӨндез

Ул йӨрəдер:
Юл бара ят ил карап…

Чыкты Җиллəр,

Купты тулкын —
Ил корабын Җил сӨрə!..

Кайсы юллар,

Нинди упкын
Тарта безне Җан сорап?!..

Займемся немного переводом прозаического текста. Это — отрывок из рассказа мастера современной татарской прозы Амирхана Еники «Медный колокольчик».

«Мине кҮргəч, абзыкай гаҖəплəнҮеннəн кычкырып дəшə куйды:

— Пəрəмəч, син кайдан?

— ДəҮлəкəннəн, — дим мин, авызны ерып.

— Ничек килдең, Үзең генəме?

— Үзем генə. Рəхмəтулла абзыйга утырып килдем.

— Шулаймыни? Кара син! Һе, кунакка кайттым диген… ə без менə Абзанга чыгып китəргə торабыз. Мин ни əйтергə белмим. Ни» мəтулла абзыкай озак уйлап тора торган кеше тҮгел иде. Ул шунда ук Җиңгəчəйгə карап əйтə куйды:

— Син! Шəкертне Үзебездəн калдырмыйк.

— Телəсə, — диде Җиңгəчəй.

— Безнең белəн барасыңмы, бəбкəм?

— Кая соң?..

— Абзанга инде… Туйга барабыз.

— Туйга?! Белмим шул, — дидем мин, шактый икелəнеп.

— Йə, нəстə тагын «белмим». Барабыз, вəссəлам! Туйдан тукмак та калмый…»

В этом отрывке есть, наверное, незнакомые слова: