Шежірем сыр шертсе

Шежіре зерттеушісі Жарылап Бейсенбайлы жоарыда аталып кеткен з шежіресінде араб жазушысы Аль-Айниді деректеріне сйене отырып, жасы 57-ге келген Бейбарсты улап лтірген алауын слтанны да ыпшатарды Берж руынан екендігін айтып кетеді. «Зерттеушілерді айтуынша Бейбарсты ата-тегі де сол азаия іріндегі Дербент маынан, стірт, Еділ, аратеіз аралыын жайлаан ыпшатардан. Ол он жаса келгенде елі шапыншылыа шырап, зін моолдар итальян кпестеріне сатыпты, олар оны рі арай Мысыра жнелткен. Сол жерде ммлктер жасаында трбиеленіп, зіні скери дарыны, олбасшылы абілеті арасында мемлекет міршісіне дейін седі. Осы ретте Берж улетіні билігінен кейін Египетті олармен туыс черкестерден (шеркештерден) шыан ммлктер биледі),-дейді ол рі арай. Бл Бейбарсты: «Мен ыпшаты Брж-олы (берш-лы) руынанмын»,– деген жоарыда айтылан дерегіне сай келеді. «Осы орайда алшындар, оны ішінде беріш атасы ыпшаты бір сыныы деген дйектерді де тп-тркіні ыла бергендей болады»,– дейді шежіреші, жазушы. Егер Алтай айналасы мен Дешті ыпша жеріні бір шеті кезінде Еділ, Жайы, ара теіз аралыын жайлаан брыны азаияны рамына араан болса, алшынны беріші ыпша жртыны ортасына алыыра, тереірек еніп, оныс аударанда здерін оларды бірі деп санап кетуі, біздіше, тааларлы жайт емес, зады былыс. Кп ашанда кптігін жасаан да, ал азшылы зін оларды рамында рашан соларды бірі деп санап отыран.

азаия мен оны рамына кірген ру-тайпалар жніндегі деректерді ауыз дебиеті лгілерінен де табуа болады. Мселен, халымызды азтуан, Доспамбет, Шлгез сынды айтулы жампоз аын-жырауларыны аузынан тгілген тмендегі жыр жолдары соны айын айаы дерлік.

«Тегінде ноай-аза тбіміз бір,

Алтай, Ертіс, Оралды ылан дбір» , – деген, сондай-а,

«Алаштан аза тараан,

Ноайлыа араан.

Жауа алдырмай ноайлар

Бір-біріне жараан.

Ноайдан аза блініп,

ш жз болып тараан»,– деген

ле тарматары аза пен ноайлыны кезінде бір одаа бірігіп, бір ауымдастыта боланын, біра трлі себептермен бл одаты кейін ыдыраан кезін сипаттайды. Осы орайда, шежіре зерттеушісі Жарылап Бейсенбайлыны кіші жзді ішінде саталып алан «Ноайлы-аза» («Ноайты») руы сол Ноайлы мен аза лыстары ажыраан шата азатарды арасында алып ойан ноайлыны бір атасы деген болжам, байламымен де келіспеске болмайды.

Сондай-а білбек Нрмаанбетовті жоарыда аталан мааласында 1963 жылы Мскеуде шыан «Ноай-орыс сздігіне» сйене отырып берген, аза атты ру-тайпаны ноайларда да бар екендігін растайтын мліметтері оларды шындыында да азаияны рамында болып, бір кездері аза деп аталанын длелдей тскендей. Ал филология ылымдарыны докторы, профессор Рахманл Бердібаев зіні зерттеу ебегінде:«аза пен ноай ауыз дебиетіндегі орта сарындас тарихи-генетикалы задылыа жатады. Бл екі халыты фольклорындаы састы сол байлыты жаратушылар мен айтып таратушыларды уел баста бір тбірден шыан туыстыына байланысты»,-деп бл екі халыты тонны ішкі бауындай тіпті жаын туысан ылып ояды («арайдар мен ызылгл». 7 б. Алматы. Жалын. 1989 ж.).

Сондай-а, оысаыз да болады, белгілі аын, жазушымыз Байбота Серікбайлыны «Шежіре шерткен сыр» («Ана тілі» газеті. 1992 мешін жылы, 7 атар) деген ебегінде оырат пен Ноай, ал жоарыда аталан алым білбек Нрмаанбетовті сілтеме жасай отырып («Ног.-рус.сл.». М. 1963 ж. 491 б.) жариялаан аталмыш ебегіндегі Ноайлар мен алы жрттарыны арасындаы туысты атынастарды ашып берер мліметтер–тптеп келгенде брімізді тбі бір туысан тайпалар екендігімізді, брімізді тілге тиек етіп отыран кне азаияны рамында кезінде бірге боландыымызды, ткен тарихымызды тікелей осы лыспен байланысты екендігін длелдейтін деректер.