Шежірем сыр шертсе

ткен міріміз мен тегіміз жайлы, ел бастаан биіміз бен ан майданда аарымен жауын ашыран батыр бабаларымыз туралы шымырлаан шындыты шынайы, бкпесіз жеткізіп бере алатын тек осы шежірелер. Еліміз бен жерімізді сол кездегі жарафиясынан да, тарихынан да, ел басару ісіндегі ерекшеліктерінен де, салт-сана, дстрлерінен де, тіпті трын жртыны ттін саны мен талшы етер тамаы мен мал азыыны тр, шамасынан да апарат берер осы шежірелер.

азаты сол заманда мір срген ккірегі ояу, кзі араты азаматтары шін оыр ілімі де, зерттеп, ойына тоыр білімі де, а ааз, кк сиямен жалыпай жазып, рпаа аманат етіп алдырып кетер жазу-сызулары да негізінен осы шежілер болды.

Ардатап "шежірем, алтын тырым" дейтініміз де, оны тбрік ттып, жоары стайтынымыз да осыдан. дайа шкір, аза деген улетіміз бар, сол улетті ешкімнен кем тспейтін леуетті шежірелері де бар екенін таы айтып кетпекпіз. Солардан теріп алып жазарымыз жа болса да жта емес, жрнаты болар деп міттенеміз. Кейінгі толын буына одан шама-шарымызша сыралылатып сыр озап крмекпіз.

1 тарау

1 блім

ЖЕТІ АТАМ МЕН ЖЕТІ БУЫНЫМА ДЕЙІН

аза шежіресі «у» дегенде жеті атасынан басталады. Жеті атамызды білмейтін шежіре жетімсіреп тратыны аны. Жеті атамызды білу шін кемізден бастап, жетінші буына дейінгі тегімізді: кемізді, атамызды, ары атамызды, бабамызды, ары бабамызды, тп атамызды, тек атамызды білуіміз шарт. Кері арай санайтын болса бл енді ата емес, рпа санын білдіреді. Демек: ке, бала, немере, шбере, шпшек, немене, жрежат (жре келе жат) болып келеді де, сегізінші рпаа жеткенде туажат деп аталады. Маынасы: ол кім, мен оны білмеймін, ол маан андас туыс емес, туалы жат жан дегенді аартады. Сондытан осы «туажата» дейін біздер ыз алыспайтын туысан, бауырмыз. аза бл дстрді рпа анын бзбай, оны аза мен жан тазалыын сатау масатында стананы белгілі.

Жаын адамдар ан араластырса бойларында беле алан ауру-сырау, таы баса аза кемшіліктері келесі рпаа тым уалап, кшейіп жетерін бгінгі медицина мен биология ылымдары лдеашан длелдеп берген. Ата, рпа тсініктерімен атар олара туыс буын деген де ым бар. Біра бларды бір-бірімен шатастырып алмауымыз керек. Буын сзі ата мен рпа тсініктеріне оларды реттік сандарын анытарда осылып айтылар орта атау. Мселен, 13-ата немесе 5-рпа деп емес, 13 буындаы атасы, 5 буындаы рпаы деуіміз дрыс естілмек. Сонымен Ата дегеніміз атынан-а крініп тр, шаыра ран, артында рпа алдыран буын. Ал артында рпа алдыра алмаан буынды ешкім ата дей алмайтындыы бесенеден белгілі. Ол тек буын кйінде ала бермек.

Буынды орта атау дейтін себебіміз – мірде бір ке, бір шешеден бір-а бала тумайды ой, оларды бірнешеу болып келетіндігі бден ммкін. Біра осындай біртуан, біртуан болмаса да рсатас, рсатас болмаса да кіндіктес, кіндіктес болмаса да аайын болып келетін аталар мен рпатар саны аншау болмасын реттік санын згертпей бір буын болып саналатындыы екібастан белгілі.

Бз біреулер жеті атасын зінен бастап таратады. Бл дрыс емес. андай рпа болмасын жеті атасын кесінен бастап санауы тиіс. Егер туыс буындарды жетінші аталары бір адам болса олар лі де болса ыз алыспайтын жаын туысандар. Себебі тым уалайтын анды белгілер биологиялы деректер бойынша жетінші буыннан кейін ана лсіреп, ше бастайтын крінеді. лбетте, жеті ата дстрін тек бл масат шін ана станбаймыз. Бастысы–тегімізді білу шін олданамыз. «Тегін білмеген–тентек, жеті атасын білмеген–жетесіз»,-деп кне кз ариялар бекер айтпаса керек. Тексіз деген ауыр сз. Тексіз болу иын. Тегі мен жеті атасын у жетімдер ана білмеген. Кімнен туып, кіммен туыс екендігін білу ркімге шарт. Басы ауырып, балтыры сыздай аланда жанашыр болып кеес берер, ара сйер жаыны жо жалызіліктік кімге болса да ауыр сын екені аны. Жалызды Аллаа ана жарасан дейді халы. Тле би бабамыз: «Балыы жо кл жетім, раы жо жер жетім, блаы жо тау жетім, шежіресі жо ел жетім. Тегін білмеген ел жетім, жеті атасын білмеген ер жетім»,-деп бекер кіреніп, тебіренбесе керек.