Шежірем сыр шертсе

Аралы аласыны трыны жазушы, мдениеттанушы, этнограф Сейіт Кенжеахметлыны 2010 жылы "Ана тілі" газетіні 4 бетінде басылан "Жеті атаны білуіміз керек" деген мааласында:"Жеті атасын білген л жеті жртты амын білер. Жеті атасын білмеген лаы мен жаын жер",-деген жйелі сз п маынаны білдіреді. Сондытан да бізді атабабаларымыз з рпатарына жеті атасыны аты-жнін, ата мекенін, з руынан шыан белгілі батыр, би, жасыларды есімін айтып, йретіп отыран. Бл жолды азаты аяулы рі білімдар перзенті Дінмхамед онаев та станан. зіні "Аиаттан аттауа болмайды" атты кітабында ("Санат" баспасы, 1994 ж.) былай деген:"Ал енді зіме дейінгі жеті атамды уалап айтсам былай: Жолын–Нрмамбет–Азынабай–онай–Жетібай–Жмабай–Меліахмет–Дінмхамед" (13–14 бет). Баса білетіндер де, мысалы Сбит Манов та осылай таратан, осыан тотаан. Ал бан біз неге тотамай жрміз?

Ата-бабаларымыз жеті атаа дейін ан араластырмайды, туысты алыпты бзбайды. Сегізінші атадан бастап жаа ру атын белгілейді. Бл шін сол атаны асаалдары мен билері, ел аалары ру мшелерін шаырып, боз бие сойып баталасып, осымен жеті атаа толып, бдан былай ыз алысып, ыз берісетін далыа рсат ететін жол ашады. Бл дстр– текті, дені сау, таза рпа суіні кепілі. Осындай текті рпа сіру трбиесін брынылар ертеден-а білген жне оны атты адаалап отыран",-деп орынды айтады.

Сонымен атар зерттеуші ыздан тарайтын рпатарды: жиен, жиеншар дейтінімізді, ал одан кейінгілерін кгеншар, дегеншар деп атайтындыымыз мытылып бара жатандыын тілге тиек етеді. Таалмаса болмайды, арамызда жеті атасын арапайым діспен–барма басып санай алмайтындар да бар. осылып-а санайсыз ой, біра санай келе, мселен, атасы не шінші, не тртінші болса, тлен трткендей «жо, олай емес, ол бесінші не алтыншы атам» деп жн-жосысыз табан астында айнитындар да табылып жатыр, оан не дерсіз. Біздіше, жеті атаны жоарыдаы мааласында алым-этнограф, жазушы, С.Кенжеахметлы тілге тиек етіп кеткен халымызды тарихы пен шежіресін бір кісідей жете білетін аяулы азаматтары–кезінде бірі елімізді крнекті мемлекет айраткері, патшасы, ал екіншісі оам айраткері, айтулы классик жазушысы болан Д.А.онаев пен С.Мановтан арты кім бле-жара дрыс, жеткізе санай алма дегіміз келеді. Осы ретте бйректен сира шыарып, «велосипедті» айта ойлап табуа ниеттенбей, кезінде білетіндер салып кеткен срлеу, сопа жолмен неге жре бермеске деп ойлайсыз?!

Мысалы, шежіремні рпа тарату кестесінде крсетілгендей, мені 5-атам Сар болса, менімен туыс, рдасым Шкірбек бауырымны да 5-атасы Сар. Демек біз онымен бесінші буыннан осылатын аайынбыз. арапайым арифметика емес пе, екеумізге орта осы Сар баба кейінгі рпатарымызды 7-аталарына айналан шаа дейін олар зара туысан жандар болып ала бермек. Туысты ара-жіктері 8-атаа терде ана ажырайды. алабай баба Айтмахан аамыз бен кемізді 3-атасы болса, ал мені 4-атам. Ендеше мен Айтмаханмен тртінші атадан осылатын туыспын. лібек баба–ылышбайды да, мені де шінші атамыз. Сондытан біз 3-атадан осылатын туысанбыз. Ал мен Асанмен келеріміз біртуан аайынды адамдар боландытан 2-атадан, Мыжасардан осыламын. Демек ол мені, жрт аузында жиі айтылып жретін екі туып, бір алан жаын бауырым. Сонымен осы аталан аайындар арасындаы ыз алыспас туысты атынастар ашан да болсын жааы біз айтып кеткен тртіп бойынша есептеліп, шыарылады.

Жеті атаны таратып, санауды кнеден келе жатан бдан баса жолы жо. Осы ретте айта кететін таы бір жайт – кп улеттер аайынды арым-атынастарын тек жеті атасымен ана шектеп оймайды. Асаалдары жиылып, арнайы шешім шыармайынша оларды туысанды атынастары жетеуден асып, рі арай оныншы, он екінші аталара да ауысып, жаласа беретіндігі бар. Бл улет адамдары арасында алыптасып, ке таралан аса бір лкен бауырмашылды белгісі екендігі аны. Жаан халытары арасында трлі зіл-клкілі гімелерге арау болан, туысана е бай халы аза екендігі де содан ба дейміз.