Сляды вядуць на Зямлю

Бадзяй пільна паглядзеў на камандора. Падумалася: такі самы архаічны тытул, як і яго носьбіт — стары, жоўты, зморшчаны. Колькі яму гадоў? Напэўна, пад сто. Уголас сказаў:

— Няўжо ў гэтым скляпенні прайшло ўсё ваша жыццё?

— Вы вельмі здагадлівы,— нахіліў галаву Хуан.— Так. Я ўжо шэсцьдзесят гадоў жыву тут.

— Навошта? Людзі ж не ведаюць пра вас?

— Якія людзі? Там, на Зямлі? — вытрымка на імгненне здрадзіла Хуану, у яго вачах бліснулі злосныя агеньчыкі.— У нас з імі няма нічога агульнага! — сказаў ён напышліва і, авалодаўшы сабой, ужо спакайней дадаў: — Вы павінны ведаць, што, пакінуўшы Зямлю, мы ўтварылі справядлівейшае грамадства. На жаль, не ўсім, хто хацеў, удалося вырвацца з Зямлі. Гэта абмежавала нашы магчымасці. Мы вымушаны былі, урэшце, прыняць свае меры. Ваш планеталёт — першы, які адкрыў рахунак кампенсацыі нам за панесеныя страты.

Бадзяй засмяяўся гучна і весела.

— Няўжо вы думаеце, што вам людзі дазволяць разбойнічаць?

— О-о, мы не такія дурні! —камандор насмешліва прыжмурыўся.— Ніхто і ніколі не дазнаецца, што з вамі сталася. Праўда, гэты ваш шчанюк ледзьве не сапсаваў усё. Але мы ў час спахапіліся. Тым не менш, на ўсякі выпадак, мы ўзарвалі «Талнах». Хай думаюць, што гэта няшчасны выпадак. Дарэчы, так яно і выйшла. Вось запіс афіцыйнага паведамлення Службы бяспекі ўнутрысістэмных зносін.

— Самі прыдумалі? — Бадзяй не хацеў паказаць, як уразіў яго подпіс Чаўра пад паведамленнем. Гэта магло азначаць, што яны сапраўды акажуцца безабароннымі перад гэтымі рабаўнікамі.

— Не буду пераконваць. Час пакажа.— Камандор ужо не хаваў сваіх думак.— Страту вашага карабля мы неўзабаве папоўнім. Тады ў нас будзе навейшы флот, і мы паступова заваюем увесь космас.

— Якая бязглуздзіца! — ускіпеў Бадзяй.

— Мы даўно павінны былі паставіць Зямлю на калені. Выпадак, які зямная прэса тады называла рэвалюцыяй, спыніў нашы планы. Мы не наракаем на лёс. Мы цвёрда верым у сваё прызначэнне — яно здзейсніцца.— Камандор сыпаў словамі, як у экстазе.— Я павінен быў стаць прэзідэнтам Цэнтральнай амерыканскай рэспублікі. Я хацеў гэтага. Я стану прэзідэнтам Сонечнай сістэмы...

— Навошта вам я? — перабіў яго Бадзяй.

Камандор запнуўся, невідушчымі вачыма зірнуў на Бадзяя, сказаў:

— Мы больш за шэсцьдзесят гадоў жывем адасоблена. У нас нараджаюцца дзеці, якім, акрамя веры, патрэбна свежая кроў, што ўмацуе іх дух і волю, спыніць дачасную старасць.

— I вы спадзея^еся на нас? — шчыра здзівіўся Бадзяй.

— На вашу разважлівасць. Адмовіцеся — будзе горш. Згодзіцеся — дапаможаце сваім людзям. Усё залежыць асабіста ад вас, капітан. Вас, чалавека з такім славутым мінулым, паслухаюць усе нашыя, я не баюся гэтага слова, палоннікі. А вы, капітан, станеце адным з кіраўнікоў калоніі.— I закончыў разважліва, быццам спачуваючы, аднак пагрозліва:— Урэшце, можна абысціся без згоды. Прымусіць. А Бадзяя...— Хуан не дагаварыў.— Мне, вядома, не хочацца гэтага. Я па натуры гуманіст.

— Людзі майго часу,— сказаў Бадзяй з гонарам,— вольныя, як нейтрына.

— Паглядзім, капітан Бадзяй... А пакуль я для вас аднаго зраблю выключэнне... Вось праважаты,— камандор выглянуў за дзверы і некага гукнуў, і адразу ў адсек, сагнуўшыся ў нізкім паклоне, зайшоў юнак.— Не думайце прапагандаваць яго. Вашу мову ў нас ведаюць толькі старэйшыны. Астатнія абыходзяцца нязначным запасам слоў, якімі некалі карысталіся зямныя дзікуны. Прымітыўна? Затое надзейна. Радыёпраграмы з Зямлі даходзяць сюды.— Махнуўшы, як на развітанне, рукою, камандор выйшаў.

Бадзяй уважліва паглядзеў на свайго праважатага, ці наглядчыка: хто ведае, якія інструкцыі ён атрымаў ад камандора. Бледны, сутулаваты, з пустымі, бяздумнымі вачыма. Бадзяй аж скалануўся, так стала яму прыкра за скалечанае, абкрадзенае жыццё гэтага бесславеснага раба. А юнак стаяў абыякавы да ўсяго, пакорлівы, сцішаны.

Бадзяй крыху супакоіўся. Ён разумеў, што ў яго становішчы галоўнае — не разгубіцца. Зноў нагадалася прапанова камандора. Дзівакі! Мераюць усіх на сваю мерку! Ды любы з экіпажа «Талнаха», любы пасажыр — гэта такі ж чалавек, як і ён, Бадзяй. Ніводзін з іх не стане нявольнікам або саўдзельнікам чорнай змовы. Яны хутчэй прымуць смерць. Каб побач былі Рэпс, Плыга і Чаўр! 3 імі ён абавязкова знайшоў бы выхад з гэтага становішча. Аднак яны былі вельмі далёка, у тым рэальным свеце, да якога, здаецца, адсюль былі многія парсекі шляху. I самае горшае — сябры, нават сам начальнік Службы бяспекі Чаўр, паддаліся на падман. Значыць, трэба выбірацца самому. Бадзяй аглядзеў шэрыя і голыя сцены адсека.

— Камандора! — уладна сказаў ён наглядчыку.

Юнак уздрыгнуў і пільна зірнуў на Бадзяя.

— Паклічце камандора,— яшчэ раз сказаў Бадзяй.

Наглядчык, нарэшце зразумеўшы, чаго ад яго хочуць, выглянуў за дзверы. Там стаяў вартавы. Бадзяй усміхнуўся, што яго так сцерагуць.

Прайшло хвілін пяць, пакуль з’явіўся камандор.

— Вы згодны? — насцярожана запытаў ён.

— Трэба ведаць, на што згаджацца,— Бадзяй рашыў, што ў яго становішчы не грэх пахітраваць.— Гэта адно. I другое. Сярод пасажыраў быў хлопчык...

Пачуўшы пра Юрася, камандор скрыгатнуў зубамі.