Ἡλικιώτην μὲν λέγων ὅμιλον καὶ ὅσοι τῶν ἐξώρων, οὐτ’ ἔλαβες οὐτε λήση, πάσης μὲν εὐθυμίας ἀφορμή καὶ καλοῦ παντός εἰκών προκείμενος, ὁπηνίκα δή συνῆσθα τούτοις, ἀλήκτου δὲ νῦν ἀθυμίας ὑπόθεσις, διά τῆς μακρᾶς ταύτης ἀπουσίας καταστάς· παῖδας δὲ δήπου τὸ μηδόλως ἀπολαῦσαι φθάσαι τῆς σῆς καλοκαγαθίας οὐκ ἀπεικότως [277]
ἀνιᾶ δεινῶς, καὶ ταῦθ’ ὅτι τὸν ἐπίσης ἀρεταῖς σοι κομῶντα τῶ βίῳ μὴ καταλέλοιπας πυνθανομένους. Τί δ’ άρα, φησί, καὶ πραγματευόμενος, ὠ [278] φίλε δέσποτα, φιλέρημος οὥτω γέγονας καὶ τούς ἀνθρώπους ἀνεπιστρεπτί φυγών, τὴν μετὰ θηρίων ἀνθαιρή διατριβήν καὶ περινοστεῖς τάς ἀφιλους λόχμας καὶ ὑπέρχη τά νοσοποιά ταυτί σπήλαια καὶ γειτνιάζεις χηραμοῖς καὶ συναυλίζη τοῖς ἰοβόλοις; ὑπέρ τοῦ κατά θεόν ἄρα φαίης βιοῦν; Καὶ πῶς Ἀβραάμ θεοφιλῶς ἤνυσεν ἐπ’ ἀνθρώπων τὸν βίον; τί δὲ καὶ τούς ἀπ’ αὐτού τε καὶ μετ’ αὐτόν; εἰ δὲ βούλει καὶ τοὺς [279] πρὸ αὐτοῦ, τὸ κατά θεόν ζῆν τοῦ καθ’ ἡδονήν προελομένους, ἡ μετ’ ἀνθρώπων ἐλυμήνατο δίαιτα; Οὐχί καὶ τότε πολλούς ἐπῆραν τῆ θέα πρὸς ἀρετήν καὶ μάρτυρας παραλαβόντες τῶν καλῶς ἠγωνισμένων ἀκαταγώνιστοι διέμειναν τῶ τοῦ χρόνου μήκει, τοῦ καλοῦ πᾶσιν ἐνιέντες πόθον καὶ τῶ πρὸς αὐτούς ζήλῶ δι’ αἰῶνος νεάζοντες, ἀθανάτοις ὁσημέραι διαδοχαῖς, ἀγήρως κἀνταῦθα καὶ ἀθάνατοι διαμένουσι; Σύ δὲ ἀμάρτυρον ἐνταῦθα καταλύσεις τὸν βίον καὶ πρὸς οὐδέν σοι πάνυ χρήσιμον αἱ σπουδαὶ τελευτήσουσι, μηδενός αὐτῶν ἀπωναμένου τῶν νῦν ἤ τῶν ἔπειτα. Πᾶς γὰρ ὁ καταπράξας τι τῶν ἀριστων καὶ μὴ τοῦτ’ εἰς φῶς ἐνεγκών κατά τὴν θεσπίζουσαν [280] ἐκείνην φωνήν, «ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων ὑμῶν λαμψάτω τὸ φῶς», ἐν ἴσῶ [281] καὶ εἰ μὴ κατέπραξεν· οὐδέν ὀνίνησιν, οὐδ’ ἐπεγείρει πρὸς ζῆλον οὐδένα καὶ ζημιοῖ τούς ἐντεῦθεν ἐσομένους βελτίους καὶ τίσει δήπου πρεπόντως τὴν δίκην ἐπὶ τοῦ μέλλοντος.И говорит [слуга Петру]: «Ты ведь не забыл и всех [своих] сверстников, и тех, кто в преклонных летах. Пока жил с ними, ты был для них причиной всех радостей и [служил] примером всякого блага. Ныне же, поселившись [здесь], из-за долгого отсутствия ты стал [для них] причиной нескончаемой скорби. И ведь наверняка [тебя] по справедливости сильно печалит то, что чада не успели насладиться твоим [духовным] совершенством, а равно и то, что ты не оставил себе в жизни никого, кто будет вспоминать о тебе как об изобилующем добродетелями. На что же ты рассчитываешь, — продолжает [искуситель], — любезный хозяин мой, что так влюбился в одиночество и без оглядки убежал от людей? [Зачем] ты предпочитаешь им диких зверей, и блуждаешь по зловещим чащам, и входишь [под своды] этих тлетворных пещер, и живешь по соседству с логовами [животных], рядом с ядовитыми [тварями]? [282]
Неужели ты скажешь, что ради того, чтобы жить по Богу? Но как же тогда Авраам [283] провел богоугодно жизнь среди людей? И неужто пребывание среди людей осквернило его детей и потомков — и, если хочешь, его предков, которые предпочли жить ради Бога, а не ради наслаждений? И разве не наставили они тогда многих к добродетели своим примером, разве не оставались они всю свою долгую жизнь стойкими в духовной борьбе, и не было у них [немало] свидетелей тому, что [они] подвизались превосходно? Разве они не бессмертны и ныне, разве не свободны от власти старения, внушая всем ревностное стремление к благу? Они остаются молодыми в веках, ибо люди ревностно подражают им, и не рвется нить нетленной преемственности. [284] Ты же в безвестности окончишь здесь свою жизнь, и все старания твои пропадут втуне, ибо не пойдут на пользу ни современникам, ни потомкам. Ибо согласно боговещанному слову — „так да воссияет свет ваш пред людьми“ [285] — всякий совершивший что-либо доброе, но не явивший это миру, словно бы и не совершал такового. [Он] не приносит пользы [миру], не побуждает к подражанию, но только причиняет вред тем, кто мог бы стать лучше, и [за это] справедливо в будущем понесет наказание».§ 27
Εἰ δὲ θεσμοῖς δοκεῖς εἴκειν τῆς νέας χάριτος καὶ τούτοις ἴσως στηρίζων σαυτόν τὴν ἐπάνοδον ἀπαγορεύεις, ἐγώ σοι καὶ ἀπό τούτων πορίσομαι τὸ συνοῖσον καὶ δείξω σοι [286]
τὸ λυσιτελές, ἣν ἀρτίως ἣκω γνώμην εἰσηγησόμενος, ἅτε μὴ προσφάτως εἰσῳκισμένος, ἀλλ’ ἐκ προγόνων σοι τελῶν εἰς τούς πιστοτάτους τῶν δούλων καὶ περικαῶς πῶς ἂν ἔποις καὶ φιλῶν καὶ κηδόμενος. Φέρε τοίνυν, φράσον, ὠ δέσποτα, τίνι τῶν ἁπάντων ἀρέσκεις ἐνθαδί; πῶς δ’ οὐχί τῆς ἐντολῆς ὑπερφρονεῖς, «ἕκαστος τῶ πλησίον ἀρεσάτω», λεγούσης; Πῶς δὲ καὶ τῶ θεῶ σαυτόν ἐνταῦθα πείθεις ἀρέσκειν, τὸ σαυτοῦ μόνον ἐνταῦθ’ ἐπιζητῶν, μηδ’ ἐκείνου μεμνημένος, ὡς «μὴ τὸ ἑαυτοῦ ἕκαστος, ἀλλα τὸ τοῦ ἑτέρου ζητείτω»; Τίνα δὲ καὶ σχοίης ἂν ἀπολογίαν, ἐν οὐδενί τιθέμενος, οὐ μόνον τὴν ἀπό σοῦ τοῖς ἀνθρώποις, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀπ’ αὐτῶν ἀναστρεφομένην ὥσπερ ἐν κύκλῳ πρὸς σε σωτηρίαν, κατά τὸ γεγραμμένον, «ὁ ἐξάγων ἄξιον ἐξ ἀναξίου, ὡς τὸ [287] στόμα μου ἔσται», καὶ «ὃς ἄν ἁμαρτωλόν ἐκ πλάνης ἐπιστρέψη, καλύψει πλῆθος ἁμαρτιῶν»;