Соль

Ніканаў (стрымана, але цвёрда). «Любаградкалій» — саюзнае прадпрыемства, і вы тут не зарывайцеся! Я папярэджваю: не зарывайцеся!!!

Іван. А мы тут што, не саюзныя?! Ці вы хочаце, каб я ў вашага міністра высветліў, хто з нас больш саюзны?

Ніканаў (перапалохана). Вы мяне не так зразумелі.

Іван. Я вас зразумеў…

Ніканаў. У краіне адзінаццаць калійных прадпрыемстваў. І становішча ўсюды аднолькавае. Адны і тыя ж праблемы. І міністр усё гэта ведае.

Іван. Міністр будзе ведаць усё (падкрэслена), калі мы яму даложым. Інтарэсы краіны патрабуюць, каб становішча на хімічных прадпрыемствах змянілася, і не толькі ў нас, а ўсюды, дзе хімія пагражае здароўю людзей і губіць прыроду.

Хазяінаў. Сваячок мой, Ваня, ты чаго наогул хочаш? Чаго дамагаешся?..

Іван. Я хачу, сваячок мой Ільюша, каб да вышэйшых нацыянальных мэт сацыялізму, як то: рост эканамічнага і навукова-тэхнічнага патэнцыялу, павышэнне ўзроўню жыцця народа, умацаванне абароны краіны — прыбавіць яшчэ адну мэту — ахову і абарону прыроды. Абарона краіны і абарона прыроды — сёння важнейшай задачы няма!

Ніканаў. Між іншым, у нашым міністэрстве…

Іван (перапыняе). У вашым міністэрстве ўздрыгваюць ад адной толькі думкі пра магчымасць жорсткага кантролю за хімічнай вытворчасцю. Хіба вы па-гаспадарску ведзяце здабычу? Вы рабуеце зямлю, як налётчыкі: што ў мяшок, а што пад ногі. Грабяце, што бліжэй ляжыць і што сёння ў дэфіцыце. Ваш спосаб здабычы зямных багаццяў — знайшоў, раскапаў, хапануў зверху і далей бегчы, а там хоць трава не расці. І трава не расце. Гледзячы на самавольства, якое вы творыце на сваёй зямлі, мімаволі прыходзіш да вываду, што грамадская прагнасць, калі яе эксплуатуюць па-дзяляцку, можа быць такой жа разбуральнай, як і прагнасць прыватніцкая… Я прыйшоў да цвёрдага пераканання, што сёння для нас няма нічога больш небяспечнага за дзяляцтва, раўнадушша і чыноўную тупасць. Каб іх перамагчы, пераадолець, трэба быць…

Ніканаў (перапыняе). Як жа многа вы сабе дазваляеце.

Іван. Гэта яшчэ і таму, што вы, дарагі Пётр Савіч, ужо колькі год да нас прыязджаеце, на ўсё глядзіце і ніколі нічога сабе не дазваляеце. А разам мы маглі б зрабіць многае.

Калун. І паводзіш ты сябе абуральна, Крывіч.

Іван. У нас рознае ўяўленне пра абуральнае.

Ніканаў. У ЗША ўзровень забруджанасці асяроддзя на калійных прадпрыемствах у дзесяць разоў вышэй за наш. А куды дзенешся?

Іван. А калі яны здуру павялічаць забруджанасць у сто разоў? Не, для мяне гэта не аргумент. Ад таго, што ў іх неграў б’юць, нам радасць не вялікая.

Ніканаў. Паважаныя барацьбіты за чысціню! Нам патрэбны ўгнаенні!

Іван. А нам яшчэ патрэбны парадак на прадпрыемстве, а не бардзель.

Ніканаў (абурана). Ну, ведаеце!..

Іван. У вас жа няма складаў, няма пад’язных дарог, няма сапраўдных пагрузачных пляцовак, вы не зрабілі належных, запраектаваных ачышчальных збудаванняў, ні на ёту не змянілі дапатопную варварскую здабычу руды і захаванне адыходаў. Палова дабра застаецца ў шахтах: дзевяноста пяць працэнтаў спадарожных калію мінералаў і матэрыялаў ідзе ў адвал, у рэкі, на палі, у атмасферу. Эканомячы рубель, вы губіце мільёны. Вось ваш, Пётр Савіч, метад гаспадарання.

Хазяінаў (узрываецца). Так! Так! Так!.. Усё так і было! Усё так і ёсць! Мы сапраўды гонім! Мы ціснем і выціскаем! Мы працуем — як у вайну! А на вайне як на вайне: і разбураем, і знішчаем, і нешта губляем. Але пры ўсім пры гэтым мы здабываем. І не мыльныя пузыры, а дадатковы, вялікі, да зарэзу неабходны сёння хлеб! А гэта значыць і мяса, і малако, і валюту! Так! Валюту, без якой… Ды што гаварыць?! А вы закусілі цуглі і прэце без паняцця…

Ніканаў. Усвядоміць не можаце, што дзякуючы менавіта гэтым камбінатам мы самі хлеб ядзім і з суседзямі дзелімся. Хіба вам, старшыні раённага выканаўчага камітэта, мы павінны тлумачыць, як школьніку, што хлеб — гэта зброя, і, можа быць, самая моцная, а наш гандаль ім — гэта барацьба за сяброў, за саюзнікаў, за ўмацаванне нашых пазіцый на кантынентах! Ці, можа, вы думаеце, што ва ўмовах, калі некаторыя занадта бойкія прэзідэнты аб’явілі паход, ваенны паход у абарону сваіх «жыццёва важных інтарэсаў», у нас іх няма, гэтых інтарэсаў?! Хлеб — праблема стратэгічная! І калі б мы празявалі ў свой час са здабычай угнаенняў, то сядзелі б зараз на паўгалодным пайку. Ці чачавіца ўжо забылася?! Ужо не помніцца?!

Хазяінаў. Яго паслухаць — дык сёння трэба пазакрываць руднікі, шахты, кар’еры, каб не псаваць ландшафты…

Ніканаў. Нам патрэбны ўгнаенні, і мы будзем расшыраць іх здабычу! Усё!!!

Іван (вельмі спакойна). А нам яшчэ патрэбы дысцыпліна, адказнасць і парадак на прадпрыемстве. І мы гэтага парадку даб’ёмся!

Ніканаў. Пры ўсёй маёй павазе да вас, вы ўсё ж толькі старшыня райвыканкома, якому, дарэчы, вытворчае аб’яднанне не падведамаснае. І не вам…