Стэфанія

Ветліва, але кпліва дакараў некага за няўважлівыя адносіны да суседа Барыс Платонаў: у ягоным голасе, па-маладому высокім, адчувалася ўсведамленне сваёй праваты і права на павучанне. Сярэдняга росту, але з добрай паставаю, злёгку ўскінутай галавою і выразным профі­лем, ён здаваўся вышэйшым, чым быў на самой справе. А ў яго манеры гаварыць чулася пачуццё годнасці, высо­кая і, дарэчы, цалкам апраўданая думка пра сябе і часта, у адпаведнасці з настроем, калі не патэтыка, дык схільнасць, гатоўнасць да пераходу на гэты тон, што па-за сцэнаю, у жыцці, чамусьці ніколькі не кантраставала з больш чым празаічнымі, мякка кажучы, будзённымі, побытавымі абставінамі.

Гэты ягоны голас адразу ж дазваляў мне бачыць Платонава ў касцюме і грыме Рамэа: бэзавае святло сафітаў зверху, яго светлы, блішчасты на грудзях калет, шпага на поясе. Ён ужо спусціўся з балкона Джульеты, ноч канчаецца — ці наадварот, ён толькі яшчэ падышоў да яе балкона, упершыню... I хаця я ведаў, што Джульета, Ірына Фларыянаўна Ждановіч — жонка Барыса Віктаравіча, пра тэта ніколі не згадвалася падчас спектакля. У яе была залацістая каса, а вялікія вочы глядзелі з та­кім шчасліва-напружаным выразам, які, здавалася, ужо цяжка будзе вытрымаць, калі ён захаваецца яшчэ на нейкі момант. У ейным голасе, як і Платонава, было нешта звонкае, быццам срэбная фальга, якая нацягнута так, што зараз парвецца, і скрозь усю патэтыку і рамантычную шчырасць чулася нейкая асуджанасць Джульеты на страту, прадчуванне няўмольнасці яе...

Цягнік ішоў, расплаўленае ліпеньскае сонца нетаропка, але не адстаючы, кацілася насупраць адчыненага вагоннага акна, па-над жоўтымі пукатымі палямі, за тэлеграфнымі правадамі і дзынькаючымі пераездамі з яркімі галовамі сланечніку каля будак і паласатымі шлагбаўмамі. Мільгалі станцыі, гаманілі, як усё роўна базары, пероны вакзалаў на прыпынках — Жлобін ці Бахмач, Канатоп — і зноўку плылі назад, а ў траве на насыпе цалаваліся, забыўшыся пра ўсё на свеце і нават не зірнуўшы на наш цягнік.

А цягнік ішоў — усе былі ў ім, усе былі яшчэ ў гэтым жыцці, разам... Пра штосьці гаварыла Лідзія Іванаўна Ржэцкая са сваёй нязменнай, падобнай на мужчынскую, стрыжкаю чорных, як смоль, густых валасоў і заўсёднай папяросаю ў руцэ. I побач быў стрыманы, самавіты, з вялікімі залысінамі над высокім ілбом Леанід Рыгоравіч Рахленка.

Стаяў каля вакна сутулаваты, з крыху нахіленай галавой Глеб Паўлавіч Глебаў, заўсёды так здзіўляўшы мяне непадабенствам у сваіх ролях, ужо даўно вядомы усім Тулягаю з «Хто смяецца апошнім» Крапівы, а цяпер і Кропляю з «Канстанпіна Заслонава» Маўзона.

У жыцці я часцей за ўсё бачыў яго ў касцюме, з гальштукам, з роўным праборам у кароткіх рэдкаватых валасах, з сур’ёзным, заклапочаным выразам твару і сур’ёзнымі, а калі і ўсмешліва прыжмуранымі вачамі. Ва ўсім гэтым — і ў тым, як ён курыў, — я, хлапчук, бачыў тады штосьці, як мне здавалася, «арыстакратычнае».

Цяпер я разумею, што гэта была прывабнасць чалавека, адоранага ад прыроды і інтэлігентнага, але ў вобліку якога не было аніякіх прыкмет субтыльнасці, міжвольнага ці свядомага падкрэслівання якой-небудзь вытанчанасці,— нават і намёку на тое. Не, тут была прывабнасць чалавека вельмі таленавітага і вельмі працавітага, ужо звыклага да сваёй вядомасці, да публічнасці, непазбежнай у жыцці людзей мастацтва, — чалавека, які прыняў гэтую вядомасць і публічнасць як нешта простае, нату­ральнее, а для яго дык мо і вымушанае ў пэўным сэнсе, — прыняў, дазволіўшы гэтаму неяк адбіцца на сваёй знешнасці, але не асабліва заўважаючы тое і жывучы перш за ўсё самою працаю.

Такім ён запомніўся і ў апошні раз, калі ішоў праз двор нашага дома не да аркі, а да гаражоў і за іх — і я зразумеў тады, што Глебаў ідзе «на радыё», як гаварылася ў акцёраў, таму што так можна было прайсці чужымі падворкамі на вуліцу, дзе знаходзіўся рэспубліканскі радыёкамітэт.

Я павітаўся, і ён кіўнуў, сутулы, у дарагім цёмна-шэрым касцюме з медалём лаўрэата на штрыфлі, заклапочаны. Я бачыў, што ён бледнаваты, крыху нахмураны, і прыгадаў, як маці не так даўно сказала: «Ох, Глебушка наш хворы... Знайшлі ў яго каля вуха нешта... нядобрае такое». Я глядзеў, як ён ідзе да праходу ў каменнай сцяне за гаражамі, як плыве за ім у паветры блакітны папяросны дымок, і мне хацелася думаць, што, можа, усё не так ужо і блага: нічога ж асаблівага, небяспечнага па Глебаву не прыкметна, ён, як і заўсёды, спяшаецца, як і раней, курыць — ён жа ідзе на работу...

Колькі год сплыло, праляцела, а я ўсё, быццам бы ўчора, бачу, як ён крочыць сонечным летнім днём праз двор таго дома.

Была кватэра Глебавых з балконам у двор ці на праспект, я не памятаю, але балкон Уладзіміра Іосіфавіча Уладамірскага, «старога Улада», як звалі яго між сабою сябры-акцёры, гэтага патрыярха купалаўцаў таго часу, усе мы, хлопцы, ведалі выдатна.

Гэта пад ім з’явіўся Уладамірскі на кані ў адзенні дзеда-партызана пасля аднаго тэатралізаванага прадстаўлення ў першамайскай дэманстрацыі — узяў ды паехаў на тым кані дадому.