Святыя грэшнікі

Акрамя таго, што Мацей Ульянавіч быў прыхільнікам кіно, ён яшчэ апантана любіў коней, і, можа, на ўсю вобласць у ягоным калгасе мелася стайня пародзістых скакуноў. Лазар Богша разумеў, што Мацею Ульянавічу прасцей самому запрэгчыся ў сані, каб адвезці на Сую вядомую кінаактрысу, чым гнаць па снезе аж дванаццаць кіламетраў тройку коней, але ён ведаў і другое: старшыня не здолее адмовіць актрысе, ды яшчэ з патомства Азарэвічавых, праехаць на тройцы калгасных рысакоў. Лазар паспрабаваў угаварыць Любу адмовіцца ад свайго намеру, што было справай, бадай, безнадзейнай, як нечакана і не без намеру на яе бок стаў і Кірыла Лыкавязаў, няйначай, каб насаліць Лазару Бог­шу.

— А што? Яна таго заслужыла сваёй выдатнай ігрой.

Мацей Ульянавіч памуляўся, але здаўся, загадаў запрэгчы тройку ў вазок.

— Я сам пракачу вас, — паабяцаў ён, чамусьці пазіраючы толькі на Лазара Богшу.

— Без мяне, — сказаў Лазар і, каб не чуць упрошванняў, пабег да аўтобуса.

Яму саступілі месца побач з шафёрам. Той асцярожна вывеў машыну на дарогу, паціху паехаў па ёй, не запальваючы фар. Яны абсалютна не былі патрэбны: навокал усё ззяла пад месячным святлом. I толькі далёкі лес здаваўся чорным і вельмі таямнічым. Адтуль, з ле­су, раптам наявілася хмара варання. У яркім святле поўні яны здаваліся чорнай хмаркай, што імкліва бяжыць з захаду на ўсход.

Яна гэтак жа як нечакана паявілася, так нечакана і знікла. Лазар Богша зноў залюбаваўся наваколлем. Яму прыгадаліся даўнія, яшчэ даваенныя ночы, калі, бывала, з хлопцамі і дзяўчатамі вось так, толькі пеша, вярталіся дзе-небудзь у мясаед з вечарынкі. Божа, якое гэта было непаўторнае хараство і як даўно яно было!..

Дарога метраў за сто зварочвала налева ў аб’езд возера Суі. Лазару раптам прыйшло ў галаву, што было б добра не проста прыгадаць тыя колішнія вандроўкі з вечарынак дадому, а прайсці па возеры зараз, у такую непаўторную месячную ноч. Ён папрасіў шафёра спыніцца.

— I я з вамі, — сказаў Юрка Місюк, каб на ўсякі выпадак падстрахаваць свайго рэжысёра.

— Не, — запярэчыў Богша. — Мне трэба пабыць аднаму. Я прыйду ў прафілакторый раней за вас.

Сапраўды, дарога па возеры была разоў у дзесяць карацейшая за тую, па якой пайшла машына.

Лазар Богша спыніўся на горцы. Адсюль ужо былі бачны агні прафілакторыя. Яны ззялі, як светлякі, якіх, бывала, збіралі ў лесе, садзілі на лацканы пінжакоў. У цёмную ноч светлякі ззялі вось такім жа яркім месяч­ным святлом. Бывала, на жнівеньскіх вечарынках усе танцуюць са светлякамі на грудзях — здаецца, мільгае бясконцае мноства маленькіх месяцаў...

"Усяму, аднак, ёсць канец", — падумаў Богша.

Ён пайшоў па суйскім лёдзе, слухаючы, як пранозліва-звонка рыпіць пад нагамі снег. Было вельмі хораша, і ён пашкадаваў, што не дазволіў Юрку Місюку пайсці з ім. Хай бы пабачыў сапраўдную зімовую прыгажосць. Што яны бачаць, гэтыя цяперашнія гарадскія вундэркінды? Зорак і тых не бачаць...

За ягонай спіной, здалося, зусім побач, весела і звон­ка зарыпеў снег і пачуўся тупат конскіх капытоў. Бог­ша здагадаўся, што тройка наганяе яго. Цікава, яны таксама паедуць кругом возера ці па лёдзе?

Богша азірнуўся.

Белая тройка, запрэжаная ў вазок, ляцела па заснежаным лёдзе проста на яго, Лазара Богшу...

ЧАСТКА ДРУГАЯ: жывыя здані

1

Белая тройка, запрэжаная ў вазок, ляцела па заснежаным лёдзе проста на яго, Лазара Богшу.

Краем вока ён бачыў бліскучы дыск месяца, што каціўся па чорным небе, зграю варон, што кружыла над лесам, ды чуў, як коні б’юць капытамі аб выглянцаваную палазамі, бліскучую ў месячным ззянні дарогу.

Богша разумеў: гэта — канец, ягоная смерць. Ён памкнуўся закрычаць — можа, хто пачуе, але адчуў, што язык амярцвеў, не хоча слу­хаць. Ды і крычаць не было сэнсу. У белай заснежанай прасторы ён быў адзін. I нішто не магло ўратаваць яго. Нават цуд. Гэта ён таксама ведаў, як асуджаны на немінучую смерць. Ён стаяў на зімовай дарозе цераз возера Сую і чакаў, калі тройка белых коней саб’е яго з ног; было жахліва стаяць і чакаць уласную смерць, такую заўчасную і недарэчную.

Коні несліся вельмі доўга. Нарэшце ён убачыў перад сабой — буйным аператарскім планам — раздутыя хра­пы коней, з якіх шугала густая белая пара. Ён яшчэ падумаў, як бы прыгожа выглядала гэта на шырокафарматным экране, але тут нешта выцяла яго ў левае плячо, адарвала ад зямлі, кінула ў прасцяг ночы. Болю, якога ён так баяўся, не было. Богша нават здзівіўся: смерць аказалася простай і бяскрыўднай, як пераезд на другую кватэру. Пераезд нават быў больш клопатны. А тут нішто. Кароткі ўдар у грудзі, лёгкі, нячутны палёт у нябыт, у другое і ўжо незямное існаванне.

"Калі да канца быць аптымістам, — падумаў Бог­ша, — дык трэба прызнаць, што чалавечае існаванне не канчаецца пасля смерці. Яно толькі мяняе сваю фор­му. Сутнасць — матэрыя, з якой створаны чалавек, — застаецца вечна. Замест мяне, кінарэжысёра Лазара Богшы, паявіцца мноства атамаў, малекул, хімічных злучэнняў, цвёрдых, вадкіх, газавых рэчываў, з якіх некалі зноў будзе ўтворана нешта жывое, нейкі новы "Ла­зар Богша".

Ад гэтай думкі яму зрабілася весела і лёгка.