Святыя грэшнікі

Яму раптам падумалася, што, можа, і Кірыла чакае ад яго таго ж. Але ён тут жа запратэставаў: "Ды я і рад быў бы сказаць яму прыемнае, парадавацца ягонаму поспеху, каб было што хваліць. Усё дробна, плоска, хоць і займальна. А галоўнае, усё з тым няўлоўным душком абывацельскай дабрачыннасці і сытасці, калі ўжо няма ніякай справы да людзей, з якімі жывеш, а толькі адна няшчырая бачнасць зацікаўленасці ў чужых лёсах, затое ўсё звернута на сябе, на свой дабрабыт, на сваё незалежнае існаванне, як у таго спешчанага ката, што грэецца на ляжанцы, мурлыкае сабе пад нос няскончаную песню сытай задаволенасці".

Нарэшце на экране прамільгнулі апошнія кадры. Яркі промень праектара патух, і ў зале на адно толькі імгненне запанавала цемра і аж звонкая цішыня. Потым загарэлася лямпачка на сцяне, нехта ўключыў святло ў зале — люмінесцэнтныя лямпы пад высокай столлю. Толькі цяпер кіношная брація рушыла на выхад.

Нехта паціснуў Богшаву руку. Ён азірнуўся — Кар­ней Карнеевіч Кладачка.

— Па-мойму, гэта выдатна, — усхвалявана сказаў ён і абняў Богшу.

Што ж, сябра ёсць сябра!..

У канферэнц-зале, дзе праводзіліся студыйныя схо­ды і пасяджэнні мастацкіх саветаў, панавалі ўжо прыцемкі, так што давялося запаліць святло. Члены мастацкага савета размясціліся за двума сталамі, што стаялі ўздоўж сцен, пафарбаваных у яркі лімонны ко­лер. Здымачная група ўселася бліжэй да дзвярэй, якія ва ўсе часы неслі выратавальную функцыю — за імі можна было знікнуць.

Кірыла Лыкавязаў прыйшоў ці не апошні, падняўся на ўзвышэнне, дзе стаяў стол, падобны на дырыжорскі пульт. Ды і сам Кірыла нагадваў дырыжора, перад якім паклалі замест партытуры сімфоніі папку з хецкім клінапісам. Ён быў разгублены, хоць і рабіў выгляд, што разумев той хецкі клінапіс і неяк прадырыжыруе сімфонію, як толькі музыканты зоймуць месцы ў аркестры.

Як і заўсёды, час перад пасяджэннем цягнуўся бясконца доўга, нібы тое галоднае лета, пакуль нехта з нецярплівых не крыкнуў, каб пачыналі, бо трэба ж некалі і дзяцей выхоўваць. Кірыла падхапіўся з крэсла, без аніякіх прадмоў, нібы толькі і чакаў гэтага голасу, даў слова рэдактару фільма.

— Фільм мне ўяўляецца цікавым і ў цэлым пада­баецца, — таксама без лішніх прадмоў заявіў рэдактар і, пераймаючы манеру тэатральных рэцэнзентаў, пачаў падрабязна расказваць змест фільма. Толькі потым ён загаварыў, праўда, не дужа ўпэўнена, пра тое, што яму не спадабалася.

3 гэтага і пачалася тая вялікая гаварыльня, якая вя­дома кожнаму кіношніку, дзе прамоўцы адстойваюць свой погляд, абсалютна дакладна ведаючы, што трэба адрэзаць ад аднаго эпізоду, прыставіць да другога, каб фільм набыў вартасць шэдэўра. Зрэшты, такое здараецца не заўсёды, а найчасцей тады, калі фільм выходзіць за межы звычайных уяўленняў і яго нельга мераць меркай вядомых ужо ў кіно стандартаў, бо ён і сам прэтэндуе на нейкі новы стандарт для будучых пакаленняў мастацкага савета.

Члены мастацкага савета з усёй стараннасцю імкнуліся выявіць сваю эрудыцыю, а таму ўжывалі найноўшую кіношную тэрміналогію, так што збоку можна бы­ло падумаць — ідзе дужа навуковы сімпозіум. Фільм найбольш хвалілі, хоць не абыходзілася без прапаноў і нават прыдзірак. Часам успыхвалі бязладныя спрэчкі, і тады Кірыла Лыкавязаў хмурыў бровы, з усёй сілай грукаў костачкамі пальцаў па стале.

Богша тым часам непрыкметна адзначаў, якія эпізоды прапаноўвалася ўжо зняць або хоць скараціць — такіх эпізодаў набіралася аж трынаццаць, ледзь не палова ўсёй карціны. Праўда, члены мастацкага савета прапаноўвалі не вельмі катэгарычна, а хутчэй праблематычна, ці, як кажуць кіношнікі, у парадку трызнення.

Лазар Богша слухаў пахвалу з тым адчуваннем, якое бывае ў чалавека, якога кожны дзень прымушаюць піць патаку — было прытарна, — аднак і крытыка яго раздражняла, як раздражняе чырвоная анучка быка — так і хочацца не яе кінуцца. Па шчырасці дык Лазар Богша чакаў двух выступленняў: Кірылы Лыкавязава і Рымы Сяргееўны Громавай.

Першы ўзяў слова Кірыла Лыкавязаў. Было гэта парушэннем кіношнай традыцыі — старшыня мастацкага савета гаварыў апошні. Але не толькі гэта ўразіла Бог­шу. Выступаючы паперадзе Рымы Сяргееўны, Кірыла як бы намякаў, што на студыі ёсць свой пункт гледжан­ня на фільм Лазара Богшы і прадстаўніца Дзяржкіно павінна з гэтым лічыцца.

Так, напэўна, падумалі і ўсе члены савета, бо ў зале наступіла злавесная цішыня, якая бывае перад навальніцай — душна і глуха.

Кірыла, няйначай, хацеў паназаляцца. Ён нагадаў членам савета пра пачэснае месца Лазара Богшы ў савецкай кінематаграфіі, пахваліў ягоныя два-тры найлепшыя фільмы. Не абышоў і Богшавых памылак, сказаўшы пра іх коратка, але так шматзначна, што яны засланілі Богшавы дасягненні.

Усе заўважылі, што Кірыла Лыкавязаў выступаў на гэты раз як па пісанаму. Значыць, рыхтаваўся да вы­ступления загадзя і вельмі грунтоўна. Напружанне ў зале стала яшчэ больш моцным.