Тарэадоры з Васюкоўкі

А, навошта мне ваш глабулус, вашы вынікі, калі няма са мною лепшага сябра! Калі ён на бязлюдным востраве... Усё роўна мне, усё роўна...

Гурр... — грузавік праехаў. Кныша. І ў кабіне з Кнышом — Бурміла. Куды гэта яны? А, няхай едуць куды хочуць!

Быў бы ты, мы абавязкова ззаду прычапіліся б. А як жа. А самому... Нецікава мне аднаму. Не ловяцца шпіёны. Калектыўная гэта справа.

Да позняга вечара блукаў я, самотны, па памятных для мяне мясцінах.

Нарэшце лёг спаць. Ляжу, а мне не спіцца. Я думаю. За вокнамі цёмна — хоць вока выкалі. На небе ні зорачкі — хмарна.

Што робіць там, на бязлюдным востраве, мой сябар Кукуруза? Ці спіць? Навокал нікога. Дагарэла вогнішча, і з усіх бакоў насоўваюцца чорныя хімерныя цені. А ён адзін, няма з кім словам перакінуцца, толькі слухае, як стукае яго сэрца.

А што, калі здарылася з ім якая-небудзь бяда і крычыць, кліча ён на дапамогу, і ніхто-ніхто не чуе, толькі лупатыя жабы раўнадушна крумкаюць у адказ, качары ў чаратах кракаюць і рэха стогалосае коціцца-коціцца па вадзе і не дакочваецца да людзей, губляецца, заблытваецца ў густых чаратах. Хто яму дапаможа, хто выратуе?!

Я ляжу, напружыўся ўвесь, затаіўшы дыханне. І раптам пачулася мне, што недзе далёка-далёка разнеслася тонкае і сумнае: «Аа-а-а!» Ці гэта ледзь чутны гудок цягніка на далёкім паўстанку, ці гэта сапраўды голас — ці зразумееш. Але сэрца ўжо шалёна б'ецца ў грудзях, і чамусьці я ўпэўнены, што сябар у бядзе. І ніхто ж, ніхто не ведае, дзе ён. Акрамя мяне. І ніхто туды дарогі не знойдзе.

Не, не магу я спакойна спаць, калі друг у бядзе. Не магу.

— Мама, — кажу, — я пайду на сена спаць. Горача вельмі.

— Ідзі, — спрасонку кажа маці. — Толькі коўдру вазьмі, накрыйся добра.

Я бяру коўдру і выходжу з хаты. І адразу трапляю ў густую і нават, здаецца, ліпучую цемрадзь. Іду амаль што навобмацак, як сляпы. Каб неспадзеўку не рыпнуць форткай, крадуся ў сад і ўжо там перамахнуў цераз плот. Іду па вёсцы, як па лесе, — цемра і цішыня. Толькі ў адным месцы блымае агеньчык. Гэта на слупе каля сельсавета гарыць ліхтар. Вецер гайдае яго, і круглая светлая пляма коўзаецца ўзад-уперад па зямлі. А далей зноў цемра. Я двойчы ўжо спатыкнуўся і ледзь не ўпаў. Але вось і рэчка. Тут трошкі святлей. Цьмяна блішчыць вада. Я сядаю ў човен, асцярожна, каб не намачыць, кладу на нос коўдру (чаго я яе ўзяў, сам не ведаю) і адплываю. Рукі мае — як бы і не мае. Грабуць механічна — я іх амаль не адчуваю. І ўсё цела не маё: нейкае драўлянае. І галава не мая. Нібыта ўсё не ў сапраўднасці адбываецца, а ў мроях. Шалясцяць чараты, нібыта па спіне маёй шкрабаюць.

Толькі б не збіцца з дарогі, толькі б не заблудзіцца! Першы плёс. Струга. Другі плёс. Цяпер направа. Вунь той гнілы астравок, каля якога тануў Кукуруза. Правільна. Добра плыву. З-за хмар выглянуў месяц, і не толькі ў плаўнях, а і ў душы маёй адразу зрабілася святлей і весялей. Яшчэ трохі, яшчэ... Ужо блізка. Вунь яшчэ адна струга. Потым паварот і — нібы з вузенькай вулічкі выбраўся я на вялізную плошчу. Шырокі роўны плёс пасерабрыўся рагатым месяцам. І раптам зялёная купіна вострава здалася гіганцкай казачнай гарой сярод бязмежнага мора, і да той гары далёка-далёка, а сам я маленькі-маленькі, як камар.

Здалося мне, што я нават бачу незвычайна прыгожыя гарады на схілах гары, з палацамі, з высокімі вежамі (гэта перапляліся вербавыя галіны), і коннікаў нават бачу, што імчаць па горных павілястых дарогах (ці не птушка паварушылася ў чаратах), і нават чую цокат капытоў (гэта звінела ў вушах ад цішыні). Вось як часам пераблытвае ўсё чараўнік-месяц.

І тым больш невераемным і фантастычным здалося мне тое, што я раптам убачыў. А ўбачыў я велічэзную шэрую постаць на чоўне каля самага берага — нібы казачны волат Гулівер трапіў у краіну ліліпутаў. Я ўздрыгнуў ад нечаканасці. Хто гэта? Кукуруза? Але ж у яго няма чоўна. Нейкі рыбак? Але ж рыбакі ніколі так далёка ў плаўні не заплываюць, ды яшчэ ноччу. Рыба каля самай вёскі выдатна ловіцца...

Кныш? Бурміла?

Сэрца ў мяне пакацілася-пакацілася некуды ўніз... Тым часам той човен знік за прыбярэжнымі чаратамі. Мне так захацелася павярнуць назад і штосілы пусціцца наўцёкі. Але я стрымаўся. Там жа на востраве Кукуруза, мой сябар, зусім адзін. Я плыву да яго на дапамогу. А можа, менавіта цяпер, у гэтую хвіліну, мая дапамога вельмі-вельмі патрэбна. У мяне ж човен. І калі незнаёмы, якога я толькі што бачыў, сапраўды Кныш або Бурміла, хоча нарабіць бяды майму сябру, я выратую яго — мы ўцячом на чоўне. Хутчэй, хутчэй! Я налёг на вясло і скіраваў човен да берага — вядома, з іншага боку. Прыстаў, вылез і асцярожна пачаў красціся. Кукуруза, напэўна, у будане — можа, і спіць, бо не чутна ні гугу. Клікаць яго небяспечна — адразу звернеш на сябе ўвагу таго тыпа.