Тлумачальны слоўнік па інфарматыцы

Зáпіс нявызначанай даўжыні (undefined length record) — лагічны запіс, у якім адсутнічае спецыяльнае поле для апісання яго даўжыні, а даўжыня вызначаецца ў момант апрацоўкі гэтага запісу. Запісы гэтага фармата не аб’ядноўваюцца ў блокі. Памяць рэзервуецца па максімальнай даўжыні запісу.

Зáпіс змéннай даўжыні (variable length record) — лагічны запіс, даўжыня якога вызначаецца значэннем аднаго з яго палёў.

Зáпіс фізічны (physical record) — тое ж самае, што блок звестак.

Зáпіс фіксавáнай даўжыні (fixed length record) — лагічны запіс, даўжыня якога зададзена па-за гэтым запісам. Запісы гэтага фармату могуць блакавацца. Даўжыня запісу ў файле абмежавана акрэсленай велічынёй, што аблягчае лёгкі доступ да яе.

Запрашэнне (prompt) — паведамленне для карыстальніка пра неабходнасць здзейсніць якія-небудзь аперацыі, якое выводзіцца на экран.

Зáпуск прагрáмы (program start) — працэс ладавання праграмы, у выніку якога праграма счытваецца ў аператыўную памяць, і ёй перадаецца кіраванне.

Зáпуск тэксту (test run) — выкарыстанне спецыяльнай праграмы з праверачнымі звесткамі для даследавання работы сістэмы перад апрацоўкай рэальных звестак.

Зáпыт (query, request, interrogation) — пытанне карыстальніка, на якое павінны абавязкова быць адказ. Пасылка сігналу, які ініцыіруе адказ; уваходнае паведамленне з патрабаваннем да сістэмы на выдзяленне рэсурсаў.

Зáпыт да бáзы звéстак (database request) — інфармацыйны запыт, накіраваны ў СКБЗ карыстальнікам альбо праграмай для пошуку запісаў у базе звестак.

Зáпыт на спынéнне (interrupt request) — “просьба аб увазе”, сігнал, які выпрацоўваецца апаратнымі сродкамі кампутара альбо праграмным забеспячэннем і паступае на мікрапрацэсар кампутара для пераходу, калі гэта становіцца магчымым, да падпраграмы спынення. Апошняе змушае мікрапрацэсар прыпыніць выконвальную аперацыю, захаваць свой беглы стан і перадаць кіраванне спецыяльнай працэдуры — праграме, якая апрацоўвае сігналы на спыненне.

Зáпыт па ўзóры (query by example, QBE) — спосаб задання запыту запаўненнем анкеты (табліцы), пункты якой адпавядаюць імёнам атрыбута; метад для адшукання неабходнай інфармацыі ў базе звестак. Сістэма запыту па ўзоры выводзіць звесткі, якія маюць дачыненне да ўвадных.

Зáпыт перадáчы (request to sent, RTS) — сігнал на перадачу для ўказання, што на ўдалёным тэрмінале ёсць звесткі, якія могуць быць перададзены.

Зáпыт-адкáз (challenge-response) — гэты механізм працуе так: сервер адпраўляе кліенту запыт, кліент з дапамогай прылады аўтэнтыфікацыі вызначае адказ і адпраўляе яго серверу. Пры фармаванні адказу ўлічваецца імя карыстальніка, пароль і прысланы серверам запыт.

Зарэзервавáны сéктар (reserved sector) — сектар дыска для размяшчэння службовай інфармацыі, напрыклад інфармацыя пра каталогі дыска. Для дыскавай аперацыйнай сістэмы гэтыя сектары размяшчаюцца на першых дзвух дарожках (для некаторых — на цэнтральных дарожках).

Зарэзервавáнае (службóвае) слóва (reserved word, instruction word альбо keyword) — ключавае слова, якое не можа быць выкарыстаным у якасці ідэнтыфікатара. У аперацыйнай сістэме і мовах праграмавання выкарыстоўваецца ў якасці каманды. Апісанне любой мовы праграмавання павінна ўключаць у сябе спіс усіх зарэзерваваных слоў.

Засцерагáльнік (fuse) — метад прадухілення перагрузкі шляхам увядзення ў электрычны ланцуг правадніка, які перагарае пры вызначаным току.

Затрымка (delay, lag) — увогуле час паміж выдачай запыту і пачаткам яго выканання.

Затрымка на лініі сýвязі (transmission lag) — спыненне патоку звестак на лініі сувязі, запамінанне пасланых звестак з наступнай перадачай іх праз нейкі прамежак часу.

Затухáнне (release) — частка агібальнай гуку, у часе якой агібальная сыходзіць да нуля.

Заўвáга (annotation) — гл. каментар.

Затухáнне (save) — запіс звестак, звычайна файла на носьбіт звестак, напрыклад дыск.

Захóўванне дакументаў (document storage) — працэс размяшчэння дакументаў у сховішчы і забеспячэнне іх захаванасці для наступнага выкарыстання.

Зацéрці (zap) — што-небудзь выдаляць, сціраць звесткі з памяці. Выдаляць файл, як правіла, разрадам статычнай электрычнасці.

Зацыкліванне ( cycling) — узнікненне бясконцага цыклу ў ходзе выканання праграмы. З такога цыклу можна выйсці шляхам прымусовага спынення праграмы альбо службай часу.

Збалансавáнае дрэва (balanced tree) — дрэва, у якім адлегласць ад караня да любых двух лісцяў з’яўляецца аднолькавай. Вышыня для такіх дрэваў раўняецца прыкладна лагарыфму ліку вузлоў. Захоўванне звестак у структуры збалансаванага дрэва забяспечвае іх роўнадаступнасць.

Збой (glitch) — кароткачасовы самааднаўляльны адказ кампутара, які прыводзіць да прыпынення выканання праграмы альбо перазагрузкі кампутара.