Учебник белорусского языка

В других падежах омонимия не возникает, но употребление причастий и причастных оборотов ограничивается, так как они, несомненно, отражают влияние русского языка, хотя, выражая мысль более кратко, чем придаточные предложения, они встречаются даже у классиков белорусской литературы: Паветра напоена ціха пусцеючым мрокам (М Багдановіч) Іхаладнеючую руку Антось цалуе і рыдае (Я Колас) Радамі ліпы маладыя ўсталі ў зелянеючым уборы веснавым (М Танк) Дайце разгону, прастору дрэмлючым песням і сілам (Я Купала) Па доўгаму калідору хадзілі ўзад і ўперад толькі што прыехаушыя сяляне (К Чорны) Асудзіць патрабуюць яны чалавека без веры, уцякаушага ад вайны, да вышэйшае меры (А Куляшоў)

Не соответствующими литературной норме являются иногда встречающиеся причастия с суффиксами — у шч-и — ашч- или оканчивающиеся на — ся Знайшоўся падхадзяшчы чалавек і ў нашых прыяцеляў.Узбіўся на шчыльна пераплеўшыйся лазняк.

Причастия и причастные обороты могут заменяться не только придаточным предложением, но и другими синонимическими средствами в зависимости от контекста:

абгарэушыя дрэвы — абгарэлыя дрэвы

згніушыя дошкі — спарахнелыя дошкі

спацеушыя рукі — спацелыя рукі

замерзшая рака — замерзлая рака

дзеясловы, абазначаючыя рух — дзеясловы са значэннем руху

схаваліся за растучымі кустамі — схаваліся за кустамі

кіруючыя кадры — кадры кіраўшкоў, кіраўшкі

паясняючыя словы — паясняльныя словы

пагасшыя вочы — пагаслыя вочы

зацвярдзеўшыя гукі — зацвярдзелыя гукі

змяняемыя часціны мовы — змяняльныя часціны мовы

вышэйстаячая аргашзацыя — вы ш эйшая аргашзацыя

н іжэйстаячая аргашзацыя — шжэйшая арганізацыя

зачарсцвеўшы хлеб — зачарсцвелы хлеб, чэрствы хлеб и т. д.

Все сказанное не относится к некоторым причастиям тогда, когда они фактически утрачивают приметы глагола в контексте или полностью превратились в прилагательные: ляжачы, гарачы, гаючы, калючы, скрыпучы, будучы, бліскучы, знаймы, цярпімы, вядомы, рухомы, ажыццявімы и т. д. Выражения типа ляжачы конь, бягучы чалавек, стаячы гадзіннік редко встречаются в литературе, ибо тут причастия сохраняют глагольные приметы, но совершенно нормальными следует считать выражения ляжачы камень, бягучы год, стаячая вада.

Деепричастия, оканчивающиеся на — у чы, — ючы настоящего времени и оканчивающиеся на — ўшы, — шы прошедшего времени, а также обороты с ними очень широко представлены в литературной речи: Потым, як Мар'я, узяўшы п ісьмы і газеты у вёску, пайшла, ён, пакінуўшы кантору, хадзіў па вуліцы і, гледзячы, як, весела гаворачы, з'язджаліся людзі на кірмаш, стараўся дадумацца, ці ёсць на свеце прычыны для пастаяннай чалавечай радасці. (К. Чорны)

Деепричастия в белорусском языке, в отличие от русского языка, образуются практически от всех глаголов, в том числе и односложных:

бегчы — бегучы ехаць — едучы рэзаць — рэжучы хацець — хочучы і жаць — жнучы.

ліць — льючы даваць — даючы, есці — еўшы, мець — маючы, меўшы и т. д.