Улӑп таврӑнни

— Анне! Мӗн тӑватӑн эсӗ? — сиксе ӳкрӗ Калима. — Кашни килмессеренех мӗн те пулин парса яратӑн.

Чӗкеҫ тутӑра тавӑрса пачӗ. Лешсем япалисене хӑвӑрт пуҫтарса хучӗҫ. Миккашӑн ҫакӑ кӗтмен ҫӗртен сиксе тухнӑ кӑмӑллӑ самант пулчӗ. Парнене каялла персе памарӗҫ, эппин, шанчӑк пачах ҫухалман-ха.

— Калӑр-ха мана, мӗншӗн Алмаса илсе килместӗр? — пуҫларӗ хыттӑн калаҫма Чӗкеҫ. — Мӗншӗн халӗ те Эсрел патне кайман вара?

— Мӗнпе кайӑпӑр-ха; парӑма парса татмасӑр усси пулас ҫук тет Микка, — лӑплантарма пикенчӗ Амине. — Ыранах тухса кайӑттӑм, усси пулӗ-ши?

— Хаклӑ япаласем илсе укҫа пӗтериччен ӗҫ тӑвасчӗ. Ҫак Миккана шанатӑр пуль-ха. Кӗтсе илейӗр-ши? Ҫывӑрнӑ чухне те турхан туйине ыталаса выртать пулӗ. Сире курсассӑн кӑмӑл пӑтранать ман. Хам каятӑп. Паянах ялсем тӑрӑх ҫӳресе укҫа пухма тытӑнатӑп.

Чӗкеҫ аллине сулчӗ те тухса утрӗ.

— Эсреле кирлӗ чухлӗ пурпӗрех пухаймасть вӑл, — терӗ Микка.

Ҫакӑнта мӗн пулса иртнине Калима питӗ тимлӗн пӑхса тӑчӗ. Чӗкеҫ хӑйне мӗнлерех тыткалани, мӗн калаҫни чӑннипех те тӗлӗнтерчӗ. Мӗншӗн-ха вӑл ҫине тӑрсах Алмасшӑн калаҫать, ӑна ҫӑлас тесе Эсрел патне кайма та хатӗр. Чӗкеҫ килсе кайни уншӑн хӑйне ҫупса янӑ пекех туйӑнчӗ. «Анчах мӗнле пулӑшма пултарӑп-ши вара эпӗ тӑван пиччеме?» — ыйтрӗ хӑйӗнчен хӑй.

— Амине, тӑнла-ха мана, — ҫине тӑчӗ Микка, — енчен те Калимана мана парсан, Алмаса хӑтарассине пӗтӗмпех хам ҫине илӗп. Эсрел умӗнчи куланая парса татма укҫине, ылтӑнне хам парӑп. Кала татӑклӑн.

— Ӑҫтан тупнӑ вара эсӗ ҫав пысӑк пуянлӑха? — пӑхса илчӗ иккӗленӳллӗн Амине.

— Вӑл сан ӗҫ мар. Пӗлетӗр ӗнтӗ, енчен те сӑмах патӑм пулсассӑн пурнӑҫлатӑп. Пурлӑхӑм манӑн Калима валли те ҫителӗклех, патша арӑмӗ пекех пӑхса усрӑп. Чи паха ҫи-пуҫ, чи лайӑх урапа унӑн пулӗ. Калима ман пата куҫсассӑнах Алмаса илсе килӗпӗр, турхан туйи те ун аллинчех пулӗ.

— Анне, — чӑтса тӑраймарӗ Калима, — маншӑн халӗ Алмаса илсе килессинчен ырӑ ӗҫ пулма та пултараймасть.

— Апла пулсан Микка каланипе килӗшмех тивет тесшӗн мар пуль те эсӗ, хӗрӗм?

— Килӗшетӗп эпӗ. Анчах та асту! Алмаса хӑтарас ӗҫе санӑн та хутшӑнма тивет. Паллах, аттерен туртса илнӗ ылтӑнран уйӑрса памаллах пулать.

Аптраса ӳкнӗ Амине хӗрне ӑнлантарма пикенчӗ, турӑ умӗнче пуҫ ҫапса ҫӗр ҫыртма сӑмах пачӗ. Анчах лешӗ ӗненмерӗ. Йӑмра хӑвӑлне пытарса хунӑ ылтӑн ӑҫта кайса кӗнине мӗнле пӗлтӗр-ха ӗнтӗ вӑл?

Ӗҫӗ вара ҫапла пулса иртнӗ.

Тӗттӗм каҫ тӗнче ҫывӑрать тесе ахалех калаҫҫӗ. Чылайӑшӗ, чӑнах та, ҫывӑраҫҫех пулӗ-ха. Ҫав хушӑрах каҫхине пулса иртекен ӗҫсем те темӗн чухлех. Хӗрарӑмпа арҫын хушшинчи кӑнтӑрлахи хирӗҫӗве тӗттӗм каҫ татса пани вӑл пуриншӗн те паллӑ-ха. Урӑххи те сахал мар вӗт-ха.

Пӗрре ҫапла уксах Миккана турхан хӑй патне чӗнсе илчӗ те ҫапла каларӗ: «Юлашки вӑхӑтра темшӗн ыйӑх килми пулчӗ-ха. Кӗҫӗр кунта хамах уткаласа ҫӳрӗп. Эсӗ вара кайса ҫывӑр».

Микка савӑнсах килелле уттарчӗ. Анчах ҫур ҫула ҫитсессӗн чарӑнса тӑчӗ те кӗсйисене хыпаласа пӑхрӗ. Ҫуккӑ. Паян тупнӑ питӗ хӑватлӑ хӗм сирпӗтекен вутчульне манса хӑварнӑ. Ун пеккине килтисем те питӗ ыйтатчӗҫ. Микка каялла васкарӗ. Хӑй выртса тӑракан сарай патнелле ҫывхарнӑҫемӗн пахчари ватӑ йӑмра патӗнче ҫын тӑрмашнине асӑрхарӗ. Чее хуралҫӑ йӑпшӑнса пычӗ те йывӑҫ тӗмми хыҫнерех тӑрса сӑнама тытӑнчӗ. Ҫыннине те палласа илчӗ, Ватрас иккен. Вӑрӑм пусма вырнаҫтарса тӑратрӗ те ҫӳлелле хӑпарса кайрӗ. Пӗр аллинче пысӑках мар витре. Акӑ, улӑхса ҫитрӗ. Анчах мӗн туни паллах мар. Тӗттӗм. Кӗҫех анчӗ те пусмине айккинелле кайса хучӗ, витрине мунча умне кӗртсе лартрӗ. Унтан пӳрт ҫумӗнчи тулли каткара аллисене ҫуса илчӗ те пӳрте кӗрсе кайрӗ.

Микка пӗр самантлӑха нимӗн тума аптраса тӑчӗ. Мӗн пулса иртнине ниепле те тавҫӑрса илеймест. Мунча умне кӗрсе леш витрене тупрӗ те аллине чиксе пӑхрӗ. Йӗпе тӑм иккен. Ку нимех те пӗлтермест. Тӑмпала йывӑҫ тӑрринче мӗн тума пулать-ши вара? Ватрас ҫывӑрса кайтӑр тесе тӑхтаса тӑчӗ те ӗҫе пуҫӑнчӗ…

Ак тамаша, ватӑ йӑмра тӑрринче тӑмпа сӗрсе лартнӑ вырӑн пур. Микка нӳрлӗ тӑма аллипе чавса илчӗ те айккинелле вӑркӑнтарчӗ. Хӑвӑлтан чӗркенӗ япала туртса кӑларчӗ. Ҫинҫе чӗнпе хытӑ туртса ҫыхнӑскер. Пусма ҫинче тӑнӑ чухне салтма меллех мар, ӳкес хӑрушлӑх та пур. Ансан салтса пӑхрӗ те… Ылтӑн чӑмӑрккисем иккен! Ӗненменнипе шӑлпа ҫыртса пӑхрӗ. Кӗтмен ҫӗртен алла лекнӗ пуянлӑха кӗсйине чикрӗ те ун вырӑнне мунча чулӗ ҫыхса хучӗ. Шӑтӑка чиксе унчченхи пекех тӑмпа сӗрсе лартрӗ…

Ватрас вара мӗн виличченех шанса пурӑннӑ, кашни кун тенӗ пекех йӑмра патне пыра-пыра кайнӑ, тӑмпа сӗрнӗ вырӑна курнӑ та лӑпланнӑ. Шалта вара нумай ҫул хушши мунча чулӗ кӑна выртнӑ.

Пурнӑҫра хурапа шурӑ юнашарах ҫӳреҫҫӗ. Микка ӗнер кӑна савӑнӑҫлӑччӗ, мӗн шухӑшлани ун пурнӑҫа кӗрсе пыратчӗ. Калима пирки те калаҫса татӑлнӑччӗ, мӑчавӑра та пӗлтернӗччӗ. Паян вара пачах урӑхла ҫаврӑнса кайрӗ.