Un descense in li Maelstrom

«Inter Lofoden e Moskoe,» il dí, «li profundore de aqua es ínter triant-six til quarant brassades; ma del altri látere, apu Ver (Vurrgh), ti ci profundore decresce in tant mesure que it ne dá convenient passage por un nave sin ducter it in dangere de naufragie sur li roccas, quo posse evenir mem in li max calm tempe. Durant li alt maréa, li currente jetta se in li spacie ínter Lofoden e Moskoe con un tumultuos rapiditá, ma li rugiement de su impetuos reflut in li mare es apen egalat per ti del max bruient e terribil cataractes — li bruida es audibil ye pluri milies, e li turbules o abysses have un tal extension e profundore que, si un nave intra in li region de su attraction, it es ínevitabilmen absorptet e intrenat til fund, e ta it es ruptet in pezzes contra li roccas; e quande li current relaxa se, li fragmentes es rejettat sur li superficie. Ma ti intervalles de tranquilitá eveni solmen in li torna de flut e reflut, e in calm tempe, e pos un quart de hor admaxim su violentie retorna gradualmen. Quande li current es max impetuos e su furie infortiat per un storm, it es dangeros approximar se mem ye un milie norvegian. Botes, yacts e naves esset intrenat pro ne har gardat se venir in li camp de su attraction. It eveni anc sat sovente que balenes veni tro proxim al current e es mastrizat per su violentie, e it es impossibil descrir lor muiement e bramada in lor van efforties por liberar se. Unvece un urs, provante svimar de Lofoden til Moskoe esset captet per li «strom» e intrenat in fund; il rugit tam terribilmen que on ha audit le del rivage. Grand truncs de pines e abietes absorptet per li current, reappari ruptet e dislacerat in tant que on vell dir que ili ha pussat crines. To demonstra clarmen que li fund consiste in acut roccas, sur quel ili esset rulat ci e ta. Ti «strom» es regulat per li flut e reflut del mar — it changea constantmen alt e bass aqua chascun six hores. In li annu 1645, in matin del soledí de Sexagesima, it rabiat con tant fracass e impetuositá que mult petres del domes sur li rivage cadet del mures.»

Quo concerne li profundore del aqua, yo ne comprende qualmen on posset capter saventie pri it in li immediat vicinitá del turbul.

Li «quarant brassades» deve relater solmen li parties del canal proxim al coste o de Moskoe o de Lofoden. Li profundore in li centre del Moskoe-strom deve esser incommesurabilmen plu grand; e null plu bon pruve de ti fact es necessi quam ti quel on posse obtener per jettar un regard obliqui in li abyss del turbul quande on trova se sur li max alt sómmit de Helseggen. Spectante de ti pic in li Phlegethon ululant ta in bass, yo ne posset retener me de subrider pri li simplicitá con quel li honest Jonas Ramus raconta, quam pri un cose desfacilmen credibil, li anecdotes pri li balenes e urses; nam, in fact, it semblat me quam cose self-evident que nave de linea mem li max grand possibil, arrivant in li region de ti ci mortal attraction vell posser resister ci tam poc quam un plumett resiste al uragan e vell dever desapparir in tut e strax.

Li provas por explicar ti ci phenomen — de queles quelcun, yo rememora, ha semblat me esser sufficent plausibil in letura — nu havet un aspecte tre different e tre poc satisfant. Li explication generalmen acceptet es ti que it, sam quam li altri tri micri turbules apu li Ferroe-insules, «ne have un altri cause quam li collision del undes ascendent e descendent secun li flut e reflut along un crest de roccas e riffes queles instretta li aquas in tant que ili precipita se in cataractes; e que, talmen, plu li maréa leva se, plu li cadida es profund e que li resultate natural de to es un turbul o virle, li prodigos suc de quel es sufficent conosset per max simplic experimentes.» Tel es li paroles del Encyclopaedia Britannica. Kircher e altres imagina que in li centre del canal de Maelstrom es un abyss penetrant li globe e finient in un cert region tre distant — un allusion al Golf de Bothnia esset fat un poc tro decisivmen in un casu. Ti ci opinion, insignificant in se self, esset ti a quel, spectante, mi imagination consentit max voluntarimen; e, mencionante it al guide, yo esset sat surprisat audiente le dir que, benque li opinion che li Norvegianos pri ti ci thema presc generalmen es un tal, it malgré to ne es li su. Quant al unesim idée, il confesset su íncapabilitá comprender it; e in to anc yo consentit con il — nam, benque convictiv sur li paper, it devenit totalmen íncomprensibil e absurd in medie del tonnerada del abyss.

«Nu vu ha videt bon li turbul,» dit li old mann, «e si vu vole repter detra ti ci rocc por venir sub li vent e por diminuer li fracass del aqua, yo va racontar vos un historie quel va convicter vos que yo deve saver quelccos pri li Moskoe-strom.»

Yo plazzat me quam il desirat, e il comensat: