Заговоренный меч (на каз.яз.)

Бір апта ткеннен кейін хан зіні лкен лдары дік, амбар, асым, Керейді баласы Брындыты шаырып, азаты сол замандаы е ататы трт жырауымен бас осты. Ел болам деген жрта азір е ыайлы кез екенін, бл кезді пайдалана алмай алса, таы да за жылдар бастарыны бірікпейтінін, тіпті жан-жаынан талаалы тран жат елдерді хан, патшаларыны олында талан-тараж болып кетулеріні ммкін екенін айтысты. Кп жайды таразыа салып, аылмен салматады. Аырында кеп биыл Кзтосанны басында бкіл аза руларыны игі жасыларын Бетпа пен Жетіоыр мыны арасындаы Нраны аратзы деп аталатын жерге жима болды. Бл ара аза жеріні дігек ортасы. Тарбаатайдан Найман мен Керейді, Жетісудан йсін, Дулатты, Еділ, Жайы бойынан Алшын, Ноайлыны, Есіл, Нра, Торай бойынан е алыстаы Арын, ыпша билеріні де келуіне олайлы. Жне Кзтосанны басында бл маай майда оыр, жылы, жауын-шашынсыз болады. ысы-жазы гуілдеп соып тратын азынаан ашулы желі де басылады, сіресе хан аулына тиімді. ара Кегірден Шу, Таласа арай кшкен кезінде де брыс емес. Осы мжілісте Жнібек алдын ала ш жары жйтті арама боп шешімге келді. Бірінші жары, аза рулары бдан былай арай бір хана баынып, келесі жылы адам санына арай Тркістанды жаулап алатын сыпайлар бермек. Екінші жары, Дшті ыпша жеріні шалайлыымен азаты кп руларыны Моолстан, ытай, Жоар шекарасындаы тайпаларда тратынын еске алып, р руды жайлаан жеріне, рулы тілектестігіне, шаруашылыына арай ш жзге бліну сз болма. Жеріне, дет-рпына, ескіден келе жатан туысанды белгілеріне арай ш жз болып аталу мселесі ткен асырдан келе жатан гіме еді. Соны таы сз етпек. Егер жрт кнсе, р жзді зіні басты биі, батыры, ала берсе ханы болма. Сол ш жзді билеушілер, басарушылар сайып келгенде, бкіл азаа деген жалыз хана баынуа тиісті. Сонда ана хан Ордасы шы-иыры жо далада кшіп жрген азаты толып жатан руларын, ш жзді басты адамдары арылы баындырып отыра алады. Бнысы Шыысханны жаулап алан лемін трт лыса бліп, трт лы арылы арарым лкен Ордасына баындыраны трізді еді. ала берді, Аса Темірді арамаындаы жерлерді бірнеше улиетке бліп билегеніне де сайтын-ды. Онда тек жерді ана блсе, мнда жайлап отыран жалпы жеріне арай, рулар ш жзге блінбек! шінші жары, осы мжілісте р ру зіні рулы белгісін — табасын белгілемек. Бл осынау барымталы, бір ру мен бір ру кнде сойылдасып, ырысып жатан заманда те керекті шара болатын. Болаша халы кеесінде осындай ш крделі мселе арама боп, жыраулар мен хан мжілісі жабылды. Енді хан бйрыын жеткізуге жан-жаа шабармандар шапты. Бл жарыларды халыа керек екенін тсіндірмек боп, трт жырау да аттарына онды.

не-міне дегенше жаз да те шыты. Кзтосана екі апта аланда хан аулы, аптаан тлегіт, арашасымен Саумалклді тсына келіп йлерін тікті. Осы арадан Нраны аратзы желісті ата жарты кндік жер.

Жетіоыр мы мен Бетпа даланы арасында атыл атырап бар. Жел трса м сыратап жаяу борасындай бастайды. Ал ашы кндерде жарырап жатады. Бл бабаларымыз іслм дініне кірмей тран кезде ота, суа табынан дуірде, кк тірісіне, жер тірісіне арналып адамнан рбан шалынатын жер. Ежелден ссты, жмба атырап. Жетіоырды ркеш-ркеш мынан тіп, жазыа шыысыменен, сонау у заманны белгісі боп, таыр дала шетіндегі екі адамны бас сйегі сонадайдан кзге тседі. Бастарды асында атам заманда адалан жуан дігек ада бар. Кн кйдіріп, жел сйіп, бден ара- ошыл тас болып атып алан. Ол адаа леміштер байланан. Бл белгілеріне араанда, сонау ары дуірде осы арадан кшіп жрген елдер бл атырапты улиелі жер санаан трізді. лгі аданы теріскей жаында лынжалданып, зыннан созылан тйелі кісі бойындай жарнра бар. Етек тсынан жер астындаы кзден жылап шыан, млдір сулы шаын зен аады. Бл зен арлы жылдары атты тасиды. Тасыанда бір кезде телі емген бзаудай, ос зен йандытан Телікл деп атанан Телікл-татаа йып, бл арадаы баса арадаы баса уа арасуларды осып жатады. Сйтіп сары ала сегіз сайа барып осылады. Ал егер ысы алы арлы, жазы жабырлы жылы Нраны аратзынан шыатын сай суы жіішке Сарызен — Сары Кегір мен ара Кегір барып ятын Ботыарын кліне дейін жетіп алады. Бндай тасу он жылда, жиырма жылда бір болады. зге жылдары Нраны аратз сайы сл кпіріне ктеріліп, жаз шыпай-а ма сііп жоалып кетеді.

Осы кпке беймлім, жмба атырапта Жетіоыр мы мен Сарысуды ортасынан тетін оба жол бар. оба жолды кк ия басып жатады. Адам тек салт атпен ана бара алады.