Заговоренный меч (на каз.яз.)

Жнібек хан осы Нраны аратзына дейі арнап керуен жргізді. Жазтосан болмай, басына елу й тіккізіп, мнан ды аздырып кнекпен су тартызды. Сай бойына желі кердіріп, бие байлатты. Келетін онатара деп дейі ысыратарды йірін айдатты. зі дік, амбар, асым, Брындыты ертіп, алдын ала келіп хан шатырын тіктіртті. Кп замай адам тгел а білмейтін жолдарды тауып, ла дзге кшіп йренген ру басшылары — билері, батырлары Нраны аратзыны жан-жаынан аыла бастады. йсіннен — білайыр ргенішке кетер алдында блінген ылышбай, ара Оспан батырлар, Жалайырдан — Брібай батыр, Дулаттан — Бахтияр би, Арыннан — бір топ батырларын ерткен Арын би мен отан жырау, ыпшатан — ара ыпша обыланды мен азтуан жырау, Найманнан — аптаай батыр мен Ташы батыр, Халы би, Керейден — араожа батыр, оыраттан — Баалы ожа мен Орыс батыр, Алшыннан — Темір биді зі мен Шалкиіз, Уа пен Таратыдан Жаубасар, Асылкерей батырлар мен Боры би келді. Бларды райсысы ру басы, аптаайдан басасы мыды айдаан шонжарлар. р ру басыны асында, зіні арамаындаы кіші тарамдарыны ондаан би, батырлары бар. йсін ылышбай, ара Оспан батырларды жанында Албан, Суаннан шыан бірнеше заржа ділмар, шешен, ксемдер келген.

р халыты тарихында сан трлі кезеі болады: су, ркендеу, кйікке шырау, кйреу… Осыны брін басынан ткізген, заманыны жасылыын да, жамандыын да крген, келешегі шін жан аямай кресе білген, ауыр кндерін, басына тнген ауіп-атерді жее білген халытар ана тарихта алады. зінен кшті шыып, Майя, ошан секілді елдер рып кетуге мжбр болса да, ондай елдер адамзатты мдени ркендеуіне лесін осып кетеді.

Он бесінші асыр аза рулары шін е ауыр асырларды бірі еді. Осы асырда зара ырылысып, сырт жауын кейде жеіп, кейде жеіліп, тайталас тсіп жрген аза рулары ел болып бастарын осу шін кресуге бел буды. Біра йірлі ландардай шексіз даласында ру-ру боп кшіп жрген елді басы оай осылмады. Бл жеіс лы айастар арылы келді. аза руларыны басын біріктіріп, аза хандыын руда, мейлі крес баталастытан-а басталсын, айткен кнде де, Жнібек пен Керейді алатын орны ерекше. рине, халы зі аламаса екі адамны олынан не келеді? Тегі ел болуды негізі халыты ккейкесті арманында жатыр. Бл кезе халы рухыны лаулаан кезеі.

ліпті тая деп білмейтін асау елді кенет лтты, жауынгерлік тілегіні блай рби тскенін сезген кейбір ру бастытары жртты з дегендеріне тарта алмай алды. Брыныдай халыты бліп стауа шамалары жетпеді, енді кпшілік ерген Жнібек ханны соынан еруге мжбр болды. Тек Темір би ана блік шыара жаздады.

Бірнеше жыл кейін Тіленші лы Шалкиіз жырау:

Алп-алп басан, алп басан.

Арабы торым зісі.

Жазылы, алтын, ол кескен.

Алдаспаным зісі!

Сен алтынсы — мен плмын, Сен слтансы — мен лмын, —

деп мадатаан Темір би бл. Еділ — Жайыты бауыр басып алан, Алшын руларыны кбі баынан, Астраханьды билеген асым слтанны о олы — эмир-эль-умра яни скери басы болан би бл. Жнібек секілді адуынды хан- а біржолата мойын сынса, Алшын жерінде з стемдігіні тмендеп кететінін ол бірден ан. Кп азды арасында мз боланша, кп араны арасында аз болан дрыс деп тауып, Кіші жз болып алыптасып келе жатан Алшынны рккірек руларын жеке билегісі келді. Астраханьды зіне аратып тран асым слтан Еділ — Жайыа шын мірші емес. Шын мірші азатан шыан, Едіге батырды шбересі, Ноайлы хандыы кезінен би дрежесінде келе жатан шынжыр бала, шбар тс Темір. Дл азір шыысы мен батысындаы елді з билігіне ол сады деп сескенетін дымы жо. білайыр алыста. асым слтан тек Астрахань маын ана амтиды. Орыс князьдары болса здері лі бден біріге алмай жатыр… Ал шынтуайта келсек Темір биді ойы Жнібекке баыну емес, Трік патшалыына иек тіреу… Алыстаы ел, ол сені ішкі жмысыда ісі болмайды, ай румен жасысы, ай румен жамансы, арамаыдаы елді алай билеп-тстеп жатырсы, бны бріне де ол спайды, сырттай баынанымен анааттанады, ал зі айтаныды еліе алай істетіп жатырсы — онда шаруасы жо. Жнібекке баынса бл еркіншіліктен бірден айрыласы. Ол ішкі ісіе зімен бірдей атысады. Жо, діні бір, тілі бір, нсілі бір хана баыну — халыны тіршілігі кілін селт еткізбейтін баса халыты патшасына баынудан лдеайда орынышты. Осындай ойдаы Темір Россия мен Тркияны бір шайасуын ктіп іштей алысуда еді. Трік патшалыыны кшіні кеми бастаанын есепке жатызбаан. Тбі ол осы ойынан шыпа. Еділ — Жайыа бден мірші болып аланнан кейін, ырымды шауып, Мскеу князьдарын алдай трып, Тркияа иек тіремек. Осыдан барып Темір шу дегеннен-а Жнібектен іргесін аула сала бастаан. Жнібекке осылысы келмеген кей ру бастытары зара ыылдаса, бл ойын ішіне сатап ала алмаан.

Темірді блай еркінси имылдауыны да тркіні белгілі еді.

ке жаынан аты шулы Едігені шбересі. Атасыны айбынынан орыпайтын аза жо. Наыз аш асыр. зі де осал емес. азан хандарынан ыз алып, ыз берген. Осы биыл ана он бес жасар кенже ызы Нр-Слтанды азан ханы Ибрагимге затан. Сйенерлері де бар. зі де згеге сйеніш бола алатын жау жрек батыр. Бауыр басып алан Еділ мен А Жайы бойын ешкімге орта еткізгісі келер емес. Жиналан би, батырларды кпшілігі бірігіп бір хана баынайы деп отыранда, бл згеше кетті. Алайда Темір би де нота зіп, айдалаа лаан жо. Тек осылысы келмегенін астарлап білдірді.