Заговоренный меч (на каз.яз.)

арамаындаы аза руларын хан Ордасы шыыны мен скер стау шін алым-салы, аржы-аражат тлейтін етіп бден баындыранша таы жыл жарым тті. Біра осы жыл-жарым андай иыншылыа тсті! Дастарана тгілген бауырсатай жайылып, жапан тзде біресе солтстікке, біресе отстікке бытырап кшіп жрген азаты ел етіп біріктіру шін аншама тсіл, аншама кш олданылмады! Кейбір ауа жайылан, тек з дегеніне болмаса ештееге кнбейтін кесір, то мойын ру бастытарын ат йрыына байлап рбан етуге де баран жо па! Бері кш десе, рі кшкен ауылдарды басына хан нкерлері сыры ойнатып, сырмаын жндей ттті емес пе? аншама мал барымталанып алынды! аншама ел ата мекен жерін тастап, жаа оныса онды!

Жнібек осыны брін неге істеді. Блай ету оан оайа тсті ме? Сол шін де отан арт лер алдында:

«Жнібекті сырты ана клкі-зілді паш еткен.

Мезгілі кп оаша ап жас тккен» —

деп бекер айтан ба? Ал сонда з елін зі ана бояаны жн бе? Бл Жнібекке атты батты. Кей кні са боп, тсек тартып жатып та алады. з бетімен таы болып скен руларды айтанына кндіре алмай, кейде тарыатын да, тіпті базы бір жадайда соынан ерген аяулы адамдарды орынсыз ылыына жаны кйіп, оашада алы айыа беріледі. Біра хан Жнібек бір хадисті жасы тсінетін. Тоай арасында скен кйкі шп мала ас болмайды. Ал ыршын, опа арасындаы шытыр, ккпек малды тек апата шыратады. Сол себепті ел бірлігіне кесірі тиетін жанды Жнібек з аузынан кім айтып, дара астырса кінбейді, мндайда ол табансызды крсетпейді. йткені лкен арман рбандысыз орындалмайды — бл хана да белгілі аида. Осындай ата саясатты арасында Жнібек далиып жатан Дшті ыпша даласын тегіс зіне аратпа болды. Содан кейін барып ол аза хандыына Тркістан лкесі мен Еділ зеніні бойындаы Кіші жзді асау руларын баындырсам деген ізгі мратына кірісуді ойлады.

Мндай шешімге келген Жнібек, е алдымен з ойын аасы Керей балалары мен з балаларыны таразысына салма. «Бар ауыр анды жорыты ай тстан бастау керек? Кншыыстан ба, кнбатыстан ба?»

Жошы рпаы, Бадытан туан Орыс ханны жеті лы болан; Тоты-ия, тлы-Бы, Тылы-Болат, йыршы, Тота-Болат, Сейдахмет, Сейтлі.

Тоты-иядан — Болат, Болаттан — Керей.

йыршытан — Бара хан, Бара ханнан — Жнібек.

Сйтіп Жнібек пен Керей бір атадан шбере туыс.

Керейді трт баласы бар: Брынды, Шайхым, Санджор-Жаан, Жаан-Бахты.

Жнібек ханнан тоыз бала: Жиренше, Махмт, асым, дік, Жаныш, амбар, Тыныш, сна, Ждік.

Шбере туыс Керей мен Жнібектен тараан осыншама баладан ата жолын уып жауа шабар ке жолын уып баа таласары алтау. Керейден — Брынды, Жнібектен — Махмт, асым, амбар, дік, Ждік.

аза ханыны таына ие болар деп Жнібекті сіресе міттенері асым. асым азір жиырма алтыда. зын бойлы, ке жаурын, ара торы пішінді жігіт. алы абаыны астынан лкен оыр кзі адама рашан да ойлана арайды. Он бесінен ккпара, креске тскен. зірге жамбасы жерге тимеген балуан. Жау жректігі мен аылдылыына арап, хан болуа лайы, рашанда сабырлы деп ойлайтын Жнібек. асымды ханны зге балаларынан арты крер таы бір себебі бар. асымны шешесі Жаан-бике Жнібекті жеті атыныны ішінде е жасы крер бйбішесі. Одан туан бала да хана ерекше ысты. Жаанды Жнібек р ана жасы крмейді, оныменен санасады, ерекше сыйлайды. Ал білайыр ханны келіні, Шах-Будаты йелі Аозы-бике Жаанны туан апасы. Аозы мен Жаан Алтын ханда[49] кшпелі Керей руыны белгілі батыры Домбалыты апалы-сілілі ызы. Жааннан асым туса, Аозыдан білайыр ханны е жасы крер немерелері, соынан бкіл Орта Азияны жаулап алан Мхамед-Шайбани хан мен Махмуд-Слтан туан.

білайыр мен Жнібекті арасындаы анды рысты шпендікке арамай, кезінде бкіл Шыыса аттары шыан ос слу Жаан мен Аозы біріне-бірі тарту, таралы, кісі жіберіп сыйласып тран. Аралары балдан ттті тату. Оны стіне асым да, Мхамед-Шайбани мен Махмуд-Слтан да Шыыс улетіне жатпайтын, шешелеріні айтандарын екі етпейтін мінез крсеткен. Бл рине балаларын жастайынан здерін сыйлайтын етіп сірген аналарыны асиеттерінен туан ерекшелік.

асымны осындай жадайын білетін Жнібек, баласымен гімелескенде рашанда бйбішесі Жаанды ала отыратын. Ал Жнібек соы кезде асыммен жиі кездесетін болды. Оан себеп — ханны зге аылгй зегілес би, батыр серіктерінен грі, асымны иын мселелерде кесіне анарлым дрыс кеес беруінен еді.

Кндегі деті бойынша, шаай тс шамасында хан Ордадан шыып, бйбішесі Жаанны ошаулау тігілген, шааладай аппа екі кигіз йден кіндіктесе ктерілген а ордасына беттеді. Бл кез кктем бітіп, жаз жадырай бастаан мезгіл еді. Хан Ордасы Сарысудан лытау етегіне кшіп келген. лем сандытан кн кзіне алып шыан жанат ішіктей лпырады. Жаа ктерілген кк балауса жасыл шалын ккірегіді жарандай жпар аиды. Тау ойнауынан тмен арай сарылдай аан мздай блатарды млдір суы кн сулесімен шаылысып, жерге тастаан кміс белбеудей жалт-жлт етеді. Бла жааларында бйралана скен ба талды басына онып алып, блбл стар не бір ттті уенге сап н шырайды. Жнібек лемні осынау бір ажайып суретіне сстана арап сл кідірді де, а орданы есігін ашты. Ханны келетінін ктіп, йді ортасындаы ызалдатай кілем стінде алтын шарадаы уыз ымызды сапырып отыран Жаан трегеліп, иіліп слем етті.

— Арсы ба, Жаан бикем?

— Барсы ба, хан ием.