Заговоренный меч (на каз.яз.)

Бір жыл ткен со осы тоалынан, кейін асым ханнан ашып баранында пана берген, Самарант ханы Мхамед-Шайбаниды кіші інісі Мхамед-Темірханны йелі болан Жауар-Бике деген ыз туды.

ІІІ

Келесі жазда Жнібек уделескен скерлерді келуін ктіп Араа кшпей алды. Біра кткен скері келмеді. Жайы, Еділ, Жем бойын жайлаан Кіші жзді ойы жаа рылан аза хандыына з лесін осу болса да, оны осы жазда ар жаындаы Ноай Ордасы мен азан хандыыны дрбелеі кбейіп кетіп, з жер-суын ораудан олы босамай, небары бес жз жігіт жіберген. Біра бл келгендер сада табалы Адайды батыр жігіттері еді. Торай, Ор зендерін жайлаан ыпшатар да жарытып жаса жібере алмады. обыланды батыр ыс бойы тсек тартып науастанып, арамаындаы елді басара алмады. Соны салдарынан жрт зі ызыын крмеген хандыты болашаына жнді мн бермеді. Расында сонау дниені бір шетіндегі Еділ, Жайы, Торай бойында жатан аза руларын Шу мен Сарысуа келіп, Тркістанды жаулауа шы деу стірт араан адама иын тілек еді. Алайда таяу тран азан, Ноай, ырым хандарына баынудан грі, Еділ, Жайы бойын жайлаан рулар, алыс болса да, асырлар бойы жауларына бірге аттанан, тілі, тадыры, шаруашылыы бір аза хандыына осылуды тадаан.

Жалыз алыстаы Кіші жзден ана емес, зіне тн Арын, Найман да бл жолы мол скер шыаран жо. Мндай жадай Арын, Найман билеріні зара ала ауыздыынан туан-ды. Сол жылы кктемде тосана келіп отыран Арын би дние салан. Арынны ардаты ксемін оюа бл руды игі жасылары жиналан. аралы азаа кіл айтуа, сонау орасаннан бірнеше кн жол шегіп, Хорезм улиетіні мірі Слтан Хусаин мырза келген. Слтан Хусаин мір ол кндегі Арын руынан шыан ататы адамны бірі болатын. Аталары Иранны шахы лауды бас басатары болып бкіл Шыыса аты шыса, зі араклді мірі таына отырып, Хорезм улиетін басарды. Слтан Хусаин мір Арын би еліне тарту-таралысымен бірге, ел бірлігін бзар арам ойын да ала келді. «Жнібек хан шін Арын руыны Тркістанды аламын деп ырылуыны ажеті жо. Егер ысы-жазы малдарыа жайылым болатын жер іздеседер, орасана кшідер, ке ріс, мол оныс берем. Сауда-саттыыа да олайлы. Ар жаында Ирак, Иран, Ауанстан да алыс емес» деді ол ырын беруге жиналан Арынны би, батырларына. Арын руы Арынаты тауынан асып кшпегенімен де ел басы — Арын биінен айырылан жрт судай тол- ып, седей соылысты. Осындай бтуасыздыты арасында Есіл, Тобыл бойындаы тпкі Арын руы жартымды блендей жаса бере алмады. Ал, Найман, Керей болса, б жылы зіне Амансанджи тайшыны кезекті шабуылына арсы шыудан олы босамады. Бл шабуыла атыспайтын Мауреннахр жеріндегі Керей, Наймандар білайырды сенімді адамдарыны бірі ожа-Уали бекті айтанынан асып кетпеді.

Міне, осындай халге шыраан Найман мен Керейді де Жнібекке ойдаыдай кмек крсету олынан келмеді.

Аырында Жнібек хан зіне еріп кшіп жрген ш жз мы шаыра Арын, ыпша, оырат, йсін, Уа жне Бестабалы руларынан отыз мыдай ана скер жинай алды. Мндай скермен кімді шабады? Бл кезде бір білайырды зінде жз мы атты скер бар. Ал, еліні шетіне кнде тиіп отыран ытайда, Торауытта анша кш бар екені кімге млім? Кншыысы мен отстігі мндай ауыр жадайда боланда, кнбатысы мен терістігі жетісіп тр ма? быласында Жошы ханны бір бтаы Астрахань мен Ноайлы хандарында анша ол бар? Ар жаында ырым ханы ататы Медігерей мен азан ханы Ибрагимны елі тр. Бларды брі де Дшті ыпшаа дос емес. Ал Жнібек болса отыз мы скермен аузынан жалыны атан білайырдан Тркістанды тартып алма. Жо, Жнібек, сен зінен кшті арыстанмен алыс- ы келсе, е алдыменен бел омыртаны зіліп мерт болмайтын жаыды ойлауы аыл. Ал мрата жетуді екі жолы бар. Бірі — кші азір шаын екен, онда зі секілді білайыра астарды басын осып, майдана солармен бірге шы. рине бл оайа тспейді, біра айткенмен де м жиылып тас болуа тиісті. Ал екінші жолы — білайырмен алыспастан брын бден кшейіп алуы шарт. Мны да жалыз жолы бар. Ол бкіл Дшті ыпшаты зіе баындырып, жылыдай жусатып, ойдай ргізуі керек. Бл екеуінсіз Кк Орда ханыны жерін тартып алу олынан келмейді.

Ал ас дегенде білайыра ас кім бар? рине е алдыменен з тымы Сайбаннан тараан ожа-Мхамед ханны немересі, Махмудек ханны баласы Айба хан. Жатса-трса ойы білайырды орнын басу. Содан кейін білайыра еріксіз кнген Маыт руынан шыан Аса Темір Ордасыны мірлері Аббас бек, Мса бек, Жабыршы бек, Моол Слтан-Махмуд хан, Жаия, Хайдар бектер.

рине, осы кшті брі жиналса, оан Жаатай рпаы Слтан-Махмд ханны інісі, Кішік Мхамедті баласы Ахмет ханны скерін осса бір білайыра кштеріні жететінінде сз жо. Біра бларды бірде-біреуіне сенуге болмайды. з пайдасына арай, оп-оай сатып кетулері даусыз. Кшті болы келсе баяы бар Дшті ыпшаты тегіс олыа алуы масат. з ірге сгілмей, берік отыра алатын кйге жетсе, андай жаумен болса да алыса аласы.

Осындай шешімге келген Жнібек енді бкіл аза руларын зіне баындыру рекетіне кіріскен.