Заговоренный меч (на каз.яз.)

— Сені арындасыа мен мсылман емеспін. зіні ылыына арай кпірмін.

— Жо, Мамет пайамбарды дініне арсы болар кна мен бара алмаймын. Одан да мені басымды ал.

— Маан сені басы емес, арындасы керек.

Брынды ертеінде де, ары кні де келді. Есіл-дерті кеше зін менсінбеген Тотар-Бегімді атын етіп, шін алу болды. арашыны «Тотар-Бегімнен де слу таы бір арындасым, екі ызым бар. Соны бірін ал» дегеніне кнбей ойды. «Не зіні аныды ішем, не Тотар-Бегімді атын ылам деді, аныды біра асыпай ішем, кніне бір асытан ана рттаймын».

Тбі тыла алмайтынын білген арашы аырында еліне, аа-інілеріне кісі жіберді. Тотар-Бегімді Брындыа тоалдыа беріп, зін таруды срады. «дыс батыр Тотар-Бегімні сілісі Ажар бике мен зімні екі ызымны тадаанын алсын», — деді.

Шайх-Хайдарды жорыы тек Брынды слтанны ана мратына жеткізіп ойан жо, бкіл аза руларыны мратына жетуіне себепкер болды. Жи-налан батыр, билер енді аза руларыны сзсіз бірігуі керек екенін, егер бірікпесе білайыр хан, не баса бір хан оп-оай л ететінін ты. Хан кеесі айтадан мжіліске отырды. Барлыы келешекте ш жзге блініп, бір хана баынуды малдасты. Іштей наразы боланмен де, Темір би де бан сырттай арсы болмады. лы жзге — аа рулар йсін, Дулат, Жалайыр, Орта жзге жер ыайына, дет-рпы, салтына арай Арын, ыпша, Найман, оырат, Керей, Уа, Тараты. Кіші жзге Еділ мен Жайы бойын жайлаан Алшын, Байлы, лімлы, Жетіру кірсін десті. Біра бл ш жзге бліну мселесі б жолы аяталмады. Арада талай толу болды. Тек осы мжілістен алпыс жыл ткеннен кейін, асым ханны баласы Ханазар ханны кезінде ана бкіл аза рулары аыры бітімге келді. ш жз боп ш орда тікті. Ал, ол жолы крделі баса бір мселе шешілді. Халы асаалы Асан айы р руды белгісі етіп таба лестірді.

— йсіннен шыан бабамыз Майы би Шыысханны кезінде-а — деді саудыраан жаын жібек орамалмен таып алан арт жырау. — аза деген атты ту етіп ктерген екен, йсін руыны табасы жалау болсын.

Отырандар бір ауыздан дрыс деп малдасты. Хан тлегітіні бір зергер жігіті олына бала мен тескіш алып аратзды кгірт нрасына жалау белгісін тсірді.

— Жер аймаыны айналасы алты айлы, — деді Асан айы сл жмылып кеткен кзін ашып. — От ортасында алы Арын елі… Арынатаны белгісі кздесем кілім кншігер.

Отырандар бір дауыстан таы да дрыс деді. Шебер таы да олына бал- асы мен тескішін алды.

Халымыза жау тисе е алдыменен ата онан жау жрек ыпшаа айбалтаны таба етелік — деді арт жырау.

Осылай длелдермен Асан айы азаты сол кездегі басты ыры руына таба лестірді. Бл ыры таба сол кні Нраны аратзыны жарына тсірілді. Халы бл жерді сол кннен бастап Нраны табалыы деп атады. Асан айы батасын беріп, ертеіне Жнібекті боз биені стіне шомылдырып, а кигізге ктеріп, айтадан бар азаа хан сайлады. Содан кейін барып келесі жаз шыа, алы ол жинап Орысханны кезінде А Орданы астанасы болан Сыанатан бастап бкіл Тркістан жерін жаулап алма болып, уделесіп, ру бастытары тарасты. «Басымыз бірігіп ел болды, хан ктердік» деген ру біткенні игі жасылары, араша адамдары мз-мейрам еді. Тек Алшын адамдарын басарып келген Темір би ана абаын ашпады. Оны абаы ле-лгенше ашылмай кетті. Ол соынан Жнібекті шінші баласы асым хан бкіл Дшті ыпша жерін алып, Еділ, Жайы бойындаы Кіші жзді бар руларын зіне аылмен баындыранын кзімен кре алмады. Бл кезде Темір би дние салан. Біра тірісінде де арсы кресуге дрмені жетпеді, йткені бар аза ел болып бас осуды тілеген.

ш кннен кейін Хан Ордасы Шу, Сарысу бойындаы ыстауына арай кшті. Брынды слтан Талас етегіндегі ыстауына келіп онан кні, Тотар-Бегімді алып арашы батырды аа-інілері келді.

арындасын баласы мен ерінен айырып Брындыа тоалдыа беріп, з басына еркіндік алып, арашы батыр еліне айтты. Біра Брындыа деген ле-лгенше шпейтін кегін жрегінде ала кетті.

Сол кні кешке Брынды жас тоалы Тотар-Бегімге арнап тігілген а отауа келді. й ішіне шлауыны шуаш иісін мкіте, жуан оныш саптама етігін шешіп жатып, трулі шымылдыты ішінде, а мамы с тсекті стінде отыран, сазды жерді сары аашындай, нзік денелі жас тоалына кз иыын аударды.

Оны сп-ср болып атуланып кеткен жзінен, зін жек кретінін жасырмай жалын атан ашулы кз арасынан, сйіп осылан байы мен бауыр етінен де ттті екі жасар баласынан айыран Брындыты кнсін еш уаытта кешірмейтінін білді. Слтан лм-мим демей, олын созып, кміс баан жанында отыран кідей тарыл мысыты стай алды. Кенет мысыты «шар» еткізіп мойнын брап зіп жіберді де, заматта олын ол, бтын бт етіп, жлып-жлып быт-шытын шыарып, тндіктен сырта латырып жіберді. «Егер айт- аныма кнбесе, сені де стем!» дегендей ол Тотар-Бегімге айта арады. Жаа ана шатынап отыран тоалы «тсіндім» дегендей, Брындыты бетіне кзін тотата алмай, тмен тсірді. Слтан езу тартып сл клімсіреді.

Сырт киімін шешіп тастап, бір тбе тастай боп а мамыты стіне барып отырды. Талдырмаш денесіні бір жерін ауыртып алармын деп орыпай, добалдай олдарымен жас тоалыны зіліп кетуге таяу тран аш белінен ай-ара шатап, бауырына алып ысып, сл уаыт нсіз тына алды.

— Егер жасы атын бола алса, ткен кнні брін де кешірем, — деді ол, сйтті де жас тоалын шатаан алпында а мамыты стіне жантая берді.