ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

У гэты ж дзень увечары Колька гуляў з Годвінам — па пяць тысяч партыя. Абодва лічыліся майстрамі і не давалі сабе форы. Заўзятары былі ўсхваляваныя і нерашуча закладаліся. Я ўважліва сачыў за Колькам. Ведаў, што першую партыю зьбіраецца выйграць — але наўмысна, і каб чула шмат заўзятараў, я паставіў тысячу марак супраць яго. Зразумела, Колька выйграў гэтую партыю, я ж страціў свой заклад. Тады заўважыў Колькаў знак. Я мог не ўзбуджаючы падозраньняў ставіць далей на Гудвіна. Тым разам я пайшоў у заклад зь некалькімі заўзятарамі. Атрымаў дзесяць тысяч марак. Наступным разам паўтарыў закладкі і зноў выйграў. Потым не было аматараў ставіць на Кольку. Палічылі, што сёньня ён у дрэннай форме. Тады я паставіў на Кольку пяць тысяч. Агулам здабыў, за вылікам страчанай першым разам тысячы, дваццаць чатыры тысячы марак. Калі пасьля сустрэўся на вуліцы з Колькам, ён сказаў:

— У цябе шчасьлівая рука: ты гуляў як хацеў. Але ж і Гудвін — гэта не партач. Запрашаю цябе на вячэру.

— Не, — адказаў я, — сёньня я плачу за ўсё. Ёсьць з чаго.

Мы пайшлі да Берчыка. Там, за добрай вячэраю і гарэлкаю, доўга размаўлялі. Колька быў тактоўны і не выпытваў, адкуль у мяне грошы. Відаць, ён лічыў, што калі сам гэтага яму не кажу, то маю падставы да захаваньня сакрэту. З таго дня я бавіў амаль увесь вольны час у кампаніі Колькі. Мы хадзілі па шынках, па нелегальных салёнах азартных гульняў, па зладзейскіх прытонах. Для Колькі гэта нармальны стан рэчаў. Паўсюль пачуваецца як у сябе дома. Я пераважна аплачваю нашы большыя выдаткі. Але й сябру жывецца цяпер лепей. Ён пачаў ізноў выйграваць у карты і мае трохі грошай на запас. Паверыў у тое, што мая прысутнасьць прыносіць яму шчасьце. Грошы мае хутка разыходзяцца, але маю іх яшчэ шмат. А неўзабаве буду мець іх… мільёны! Я ня ведаю, як гэта ўсё скончыцца. Часам маю кепскае прадчуваньне, але адганяю яго і яшчэ аддаюся забавам, каб вытраціць грошы, пакуль яны ў мяне ёсьць.

Часта ўспамінаю Рэванскага і нашы размовы. Але больш мне даспадобы Колькін досьціп, яго грубыя жарты і яго хуліганскае легкадумства, чым сарказм старога. Я выдатна разумею Кольку. Рэванскі для мяне загадка — чалавек з мноствам твараў. Колька мяне весяліць, Рэванскі прымушае да разважаньняў над мноствам нецікавых для мяне рэчаў. Колька бачыць у жыцьці сьмех, забаву, жарты, асалоду. Рэванскі выцягвае адусюль подласьць, крыўду, агіду. Колька малюе ўсё сьветлымі фарбамі й стварае з жыцьця мазаіку гумару і бесклапотнасьці. Рэванскі запырсквае ўсё брудам і жоўцю… Рэванскі нязлы, але «цяжкі». Колька ж лёгкі, як пенка на піве.

На некаторыя нашы выправы Колька насіў элегантную адзежу. Угаварыў мяне, каб я замовіў сабе добры гарнітур па мерцы. Мы пайшлі да вядомага ў Вільні краўца. Сябра сам выбраў для мяне матэрыял і фасон. Пасьля мы дакупілі ў горадзе да камплекту шмат «неабходнай» драбязы. Калі ж гарнітур быў гатовы і я апрануўся ўва ўсё новае, Колька сам завязаў мне прыгожы гальштук і з задавальненьнем мастака, што любуецца сваім творам, правёў мяне да люстра.

— Во, калі ласка! — прамовіў ён урачыста, паказваючы на адлюстраваньне маёй постаці.

Зь зьдзіўленьнем я ўзіраўся ў люстра. Мне падалося, што бачу некага іншага. Скорчыў нават некалькі грымасаў — каб спраўдзіць сваю тоеснасьць.

— Ну, халера! — сказаў я.

Кольку гэты выраз прызнаньня ўсьцешыў больш, чым шматлікія падзякі. Ён пляснуў у далоні й засьпяваў:

Гэй, Зузана! Гэй, Зузана!
Зад і перад падкасаны!

Пасьля дадаў:

— Фарсун як з малюнка! Хлопец на сто два!

За колькі дзён сябра прапанаваў, каб мы пайшлі на вячэру да Грачанкі.

— Хадзем, не пашкадуеш, — сказаў. — Кухня там добрая, а дзяўчынкі такія, што і ў Парыжы лепшых ня знойдзеш. Для выбранай публікі. Багіні — ня бабы!

— Колькі там вытрацім? — спытаў я.

— На вячэру па дзесяць тысяч і гэтулькі ж на дзяўчат.

— Добра.

— Зараз да яе пазваню. Там трэба запісвацца, як да добрага лекара.

Колька пайшоў да тэлефона. Неўзабаве ён вярнуўся і сказаў:

— Можам ісьці. Яна сказала, што для мяне мае заўсёды адкрытыя і дзьверы і сэрца. Файная баба.

Установа Грачанкі была блізка да цэнтру. Знаходзілася ў вялікай камяніцы. Афіцыйна гэта была сталоўка, у якой давалі хатнія абеды, але для адмысловых гасьцей быў салён і некалькі пакояў у больш далёкай частцы жытла гаспадыні. Калі мы ўвайшлі на слаба асьветленую лесьвічную пляцоўку, сябар сказаў, паказваючы на дзьверы:

— Тут, бачыш, краўчыха. Направа манікурыха. Ідэальны пункт. Любая кабета можа ўвайсьці з вуліцы, не прыцягваючы да сябе ўвагу.

Мы затрымаліся каля дзьвярэй. Збоку вісела таблічка «Хатнія абеды — з 1 да З гадзіны». Я завярнуў на гэта ўвагу сябра. Але ён толькі пасьміхнуўся і пазваніў.

— Для нас зарана нават, але сапраўды хачу есьці, — сказаў ён. — Нагуляемся сёньня ў буржуяў.

Неўзабаве дзьверы нам адчыніла маладая, прыгожая пакаёўка. Была ў ярка гранатавай сукенцы і чорным фартушку. Яе вочы ўважліва «ацэньвалі» нас.

— Вы да каго?

— Да мамусі, Ганначка, каханая! Асабіста да яе.

— Ах, гэта вы. Я не пазнала. Калі ласка. Зараз.