Зорны камень

А за грэбнем адкрылася новая цудоўная карціна. Зніклі скалістыя ўцёсы, бяздонныя цясніны. На пакатых схілах закучаравіліся густыя чырванаватыя шапкі лясоў.

Волгін запаволіў хуткасць, апусціў гравіплан так, каб простым вокам можна было разгледзець нават асобныя дрэвы. Але на экранах лакатараў, як і там, на раўніне, нічога не з’яўлялася. Нават гарадоў-астраўкоў, падобных на той, што яны ўжо агледзелі, тут не было. Толькі горы і густыя лясы.

— Але ж далей пойдзе нешта накшталт халоднай тундры, — заўважыў Андрэй.

— Так, трэба глядзець тут.

Яны доўга кружылі над горным лесам, пакуль не заўважылі паміж дрэў доўгую стужку-прасеку. Натрапіўшы на паляну, апусціліся. Лес жыў. Шумелі высачэзныя хвоі, шапацелі хмызнякі. Лес быў напоўнены іншымі гукамі, якіх зусім не чуваць было на раўніне, — стракатаннем, піскам, крыкам.

Волгін з Андрэем пераглянуліся, выклікалі робатаў і асцярожна рушылі па прасецы, дзе трава была быццам прымятая. Яны пільна ўглядаліся ў дарогу, шукаючы хоць якога следу. Але сухое, цвёрдае покрыва не пакідала адбітку нават ног важкіх робатаў.

— Трэба ехаць далей, — вырашыў Волгін і выклікаў усюдыход, пакінуты ў гравіплане.

— Пакуль аўтаматычны вадзіцель прыгоніць усюдыход, можа, паспрабуем злавіць якога-небудзь звярка, — прапанаваў Андрэй.

Волгін не згадзіўся.

— Не будзем адхіляцца. Да таго ж невядома, хто тут зараз гаспадар, — сумна сказаў ён…

Усюдыход, вузкі, як лодка, імчаўся між высокіх, магутных дрэў па дарозе, якой, здавалася, не будзе канца. Яна пятляла ўздоўж горнага хрыбта на адным узроўні, не ўзнімаючыся да вяршынь і не апускаючыся ў даліны.

— Запаволь ход, — сказаў Волгін.

Ледзь прыкметны знак — абламаная галінка — насцярожыў Андрэя. Волгін спыніў усюдыход, падышоў да галінкі. За разлапістай хвояй таілася незарослая сцежка.

— Пайшлі, — кіўнуў Волгін.

Робаты сталі адзін спераду, другі ззаду іх.

Крокаў праз трыста сцяжынка павярнула ўніз. Мінула яшчэ з паўгадзіны, і касманаўты ўбачылі на крутым схіле гары некалькі пячор. Яны здаваліся нежылымі, пустымі. Але калі Волгін з Андрэем падышлі бліжэй, раптам прагучаў вокліч. У ім адчувалася адначасова і трывога, і здзіўленне, і яшчэ нешта такое, што не давалася чалавечаму разуменню: ці то жах і роспач, ці, наадварот, нястрымная радасць.

Волгін падаў каманду спыніцца. Водгулле апошніх гукаў чужога голасу замерла ў цяснінах. Стала надзвычай ціха і неяк трывожна. Секунды цягнуліся марудна і гэтак жа марудна, быццам нехаця, складваліся ў хвіліны. Людзі з хваляваннем, затаіўшы дыханне, чакалі, што будзе далей. А таго, хто падаў голас, усё не было. Андрэй нецярпліва паварушыўся, адкрыў быў рот. Волгін ледзь паспеў зрабіць жэст перасцярогі. I ў гэты момант з крайняй пячоры высунулася галава: кудлатая, з зарослым валасамі, зморшчаным тварам, на якім ярка блішчалі вялікія і, як здалося касманаўтам, разумныя вочы. Іх позірк, здавалася, пранізваў людзей наскрозь у нямым запытанні: хто вы і адкуль? У ім не было ні страху, ні нават здзіўлення, нібы ён даўно чакаў сустрэчы з людзьмі.

— Дык вось ты які, чалавек Мегі! — Волгін не мог адарваць вачэй ад гэтага суровага твару. Апамятаўшыся, загадаў робату: — Пераклад! — Пачакаўшы крыху, хрыпла спытаў: — Хто ты, жыхар Мегі?

Нягледзячы на ўсю значнасць моманту, Андрэй не стрымаў усмешкі і, хоць ніхто старонні пачуць яго не мог, сцішыўшы голас, сказаў:

— Гэта ён павінен у нас пытацца, хто мы? Ён — жыхар Мегі. Гаспадар.

Істота зрабіла крок наперад — нязграбная, з непрапарцыянальна доўгімі рукамі і нагамі і кароткім тулавам.

Нахіліўшы галаву, мяганін слухаў механічны голас робата-перакладчыка.

— Мы ведаем пра вашу бяду, — пачакаўшы трохі, зноў загаварыў Волгін, — і мы прыйшлі, каб даведацца, ці не можам чым дапамагчы.

Істота слухала, не рэагуючы.

— Не тое, не тое, — нездаволена прамовіў Волгін. — Як сказаць, каб ён зразумеў?

Не адзін раз яны ўяўлялі сабе, як некалі сустрэнуцца з разумнымі жыхарамі чужых планет, што скажуць ім, як наладзяць першы кантакт. А вось прыйшла пара, сустрэча, здаецца, адбылася, і ўсё атрымліваецца неяк не так, як думалася раней. Знаёмства яўна не ўдавалася.

Андрэй падышоў да Волгіна і, быццам баючыся, што мяганін пачуе, нахіліўшыся, сказаў:

— Можа, мова іншая стала. Тысяча гадоў…

— Здымкі! — коратка кінуў Волгін.

Задні робат, які быў яшчэ і насільшчыкам, падаў здымак, зроблены ў знойдзеным горадзе. Андрэй паказаў яго мяганіну. У вачах мяганіна бліснуў агеньчык. Нібы ратуючыся ад нечага страшнага, ён засланіўся ад здымка рукамі.

— Мы вашы сябры, — Волгін дакрануўся да сваіх грудзей.

Робат, павольна і дакладна вымаўляючы гукі, паўтарыў фразу на мове Мегі.

Мяганін разгублена перавёў позірк з робата на Волгіна, потым зноў на робата.

— Мы вашы сябры, — паўтарыў Волгін.

Мяганін паказаў на здымак, які трымаў Андрэй, і загаварыў:

— Там смерць! Там смерць!

— Мы яе знішчым, — адказаў Волгін, быццам працягваючы даўнюю размову і не заўважаючы нават, што мяганін нарэшце сказаў першую фразу.

— Смерць перамагчы нельга, — і такая туга пачулася ў яго нізкім да хрыпаты голасе, што людзі аж уздрыгнулі, нібы самі сталі са смерцю тварам у твар.