Адваротны бок люстра

– Давай я давяду цябе да бамбасховішча, – прапанаваў пан Альбрыхт. – Я ведаю тут адно месца.

– Добра, – праз сілу прамямліла Бася.

Яна пацягнулася за ім следам, а потым скеміла, што ёй нельга заставацца тут надоўга. Нават у бамбасховішчы.

– Толькі мне на Сціклю патрэбна, – выгукнула яна ў спіну новай іпастасі пана Альбрыхта.

– Куды? – крута развярнуўся ён.

«От дурніца! – аблаяла сябе Бася. – Яму ж таксама туды».

– На Сціклю, – усё роўна паўтарыла яна, сама не ведаючы, навошта.

– Ты смяешся? – ускінуў ён бровы. – Там жа зараз ніхто не жыве.

Дзяўчынка памаўчала, намагаючыся неяк выкруціцца.

– Як ніхто не жыве? – Яна не здолела прыдумаць нічога лепшага за гэтае пытанне.

– Няўжо ты не ведаеш? – здзівіўся пан Альбрыхт. – Там жа гета на пачатку вайны было. Усіх габрэяў павывозілі, а новыя сем’і, што туды засяліліся, зараз сядзяць у бамбасховішчы, ды і іх ня шмат.

– Мае бацькі сказалі мне чакаць іх на Сціклю, – нарэшце вы дала Бася.

– Дык чаго ты сышла адтуль?

– Яны доўга не вярталіся, таму я пайшла іх шукаць, – зрабіла няшчасны выгляд дзяўчынка.

Пан Альбрыхт сцяў вусны, ад чаго Бася зразумела, што ён пачынае страчваць цярплівасць. Ён трохі пасоп, але нарэшце сказаў:

– Добра, хадзем на Сціклю. Толькі хутка, а то тут зараз пачнецца…

Дзяўчынка вырашыла, што ён не выказвае гіпотэзу, а ведае дакладна з уласнага досведу, таму прыпусціла за ім следам. Пакуль яны ішлі да патрэбнай вуліцы, яна цішком разглядала пана Альбрыхта. Калі не лічыць іншы ўзрост ды голенае падбароддзе, то ў астатнім нічога амаль і не змянілася: нават тут ён выглядаў франтавата, а сілуэт, нягледзячы на маладосць, ужо намякаў, што неўзабаве пан Альбрыхт набудзе кругліну.

– А навошта паліто? – спытаў ён.

Бася апусціла вочы: як жа яна мусіла ўчапіцца ў адзенне, што ў тым гвалце нідзе не згубіла яго? Яна дазволіла сабе расціснуць пальцы. Нельга сказаць, што гэта было прыемна.

– Я звычайна нашу ўсё сваё з сабой, – сказала яна.

– Насамрэч зараз лета, – кпліва прамовіў пан Альбрыхт.

Дзяўчынка змоўчала. Няхай сам прыдумае тлумачэнне. Усё ж такі ваенны час, чаго не ўбачыш.

– Дарэчы, тыя людзі… – прыгадала яна, але не паспела скончыць думку.

– Што «тыя людзі»? – перарваў ён яе.

– Мабыць, ім таксама была патрэбная дапамога?

– Ты хацела загінуць замест іх? – з выклікам спытаў ён, па вярнуўшыся да дзяўчынкі.

Бася надзьмулася. Як толькі пан Альбрыхт дажыў да старэчых гадоў з такім паскудным характарам?

– Разумееш, усіх выратаваць немагчыма. Кімсьці трэ ахвяраваць. Асабліва ў такія часы, як зараз. Таму можаш парадавацца, што я апынуўся побач і здолеў не пусціць цябе да іх, – ён крыху суняўся. – Інакш ты б гэтак жа, як і яны…

– Дзякуй, – прабурчала дзяўчынка.

«Як выдатна! Кімсьці ахвяраваць… – у думках з пагардай перадражніла яна яго. – Ужо ад каго не чакала такое пачуць…»

– Здаецца, тут нікога няма, – абвясціў пан Альбрыхт, калі яны прыйшлі.

– І што ж мне рабіць? – хутчэй сабе, а не яму задала яна пытанне.

– Напэўна, твае ў бамбасховішчы, – выказаў здагадку пан Альбрыхт.

– А раптам не? – запярэчыла Бася.

– Тады нават не ведаю, дзе іх шукаць.

Ад злосці на ўласную няздольнасць штосьці прыдумаць, каб вярнуцца ў яго кватэру, у дзяўчынкі на вочы навярнуліся слёзы. Яна пару разоў шморгнула носам і ўжо думала, што, напэўна, у бамбасховішчы сапраўды будзе лепей пачакаць, пакуль скончацца баі, а там яна ўсё ж неяк патрапіць да люстра, ды раптам пан Аль брыхт сказаў:

– Калі хочаш, можаш пачакаць у мяне, пакуль яны тут не з’явяцца. Мабыць, таксама пайшлі цябе шукаць і не паспелі вярнуцца.

– А можна? – недаверліва ўдакладніла дзяўчынка.

– Калі нядоўга, то можна, – кіўнуў ён.

Бася, вядома, заўжды разумела, што пан Альбрыхт меў пэўныя асаблівасці, але каб ён быў такім непрыемным індывідам з вечна зменлівым настроем, дык ніколі не падазравала. Няхай ён толькі што і выратаваў ёй жыццё. Хаця, з іншага боку, ясна, адкуль гэтае «нядоўга»: у яго сёння былі іншыя планы, а тут яна… Растлумачыўшы ёй, што ў дом трэ заходзіць з іншай вуліцы, пан Альбрыхт павёў яе дарогай, якую яна і так добра ведала. Ён пасадзіў дзяўчынку ў гасцёўні, а сам пайшоў пашукаць чаго-небудзь на кухні.

«Цікава, – разважала Бася, дбайна ўдаючы, што заклапочана глядзіць у акно, шукаючы позіркам бацькоў. – Не думала я, што ў адным часе можна сустрэць аднаго і таго ж чалавека ў трох розных узростах. А што ж адбываецца, калі ты раптам сустракаеш сам сябе?»

– Ласункаў ніякіх няма, засталося толькі пару яблыкаў, – вярнуўся ў гасцёўню пан Альбрыхт, працягваючы ёй бледна-зялёную дзічку.

– Я не буду, дзякуй, – адмовілася яна.

– Ну, як хочаш, – ён паклаў яблыкі на канапу побач з дзяўчынкай, а сам уладкаваўся насупраць у фатэлі.

«Амаль як зазвычай», – падумалася Басі.

– А ты ж не з Вільні? – нечакана спытаў ён.

– Чаму? Наадварот, з Вільні, – адказала дзяўчынка, тут жа сцяміўшы, што лепей было схлусіць.

– А як жа тады пра гета не ведаеш? – схіліў ён галаву набок.

– Мы прыехалі ўжо пасля таго, як меншае зачынілі, – вырашыла выправіцца Бася, ацаніўшы наяўную сітуацыю і прыгадаўшы, што ім распавядалі пра родны горад у школе.