Адваротны бок люстра

За развагамі Бася забылася, што дагэтуль трымае ў руках ліпкую дзічку. Не прыдумаўшы, куды яе прыстасаваць, яна сунула маленечкі яблык у кішэню і выцерла далонь аб пакінутую на ложку пасцель. Паводзіць сябе як парсюк было непрыемна, але нічога іншага не заставалася: насоўкі яна пакінула ў торбе, якая зараз знаходзілася з адваротнага боку, а бялізнай у гэтай хаце хутчэй за ўсё будуць карыстацца не надта хутка.

Дзяўчынка ўзялася ў бокі. Прабівацца ў тую частку дома, дзе месцілася крама і кабінет пана Альбрыхта, у якім ён звычайна трымаў люстры ў круглым прыдатку да пакоя, сэнсу не было. З боку Сціклю дом быў забіты і наўрад ці стары (хаця ў гэты час ён зусім не быў такім, але Бася вызначала яго выключна ў звыклым стане) знайшоў люстра там. Калі на гэтай вуліцы было гета, дык пасля сканчэння яго існавання марадзёры разрабавалі ўсе каштоўнасці, да якіх толькі маглі дацягнуцца, а што не забралі сабе, дык пабілі. Не, гэтае люстра ён знайшоў тут і тут жа мусіў яго пакінуць. Дапусціць думку, што пан Альбрыхт перацягваў рэч назад у запушчаную частку дома, было б глупствам. Там магло здарыцца што заўгодна: нават не зважаючы на дошкі, з боку крамы ў дом мог хто-небудзь залезці. Таму бяспечней было пакінуць і другое люстра ў кватэры. Заставалася толькі зразумець, дзе менавіта.

Усё ж не давала спакою, што пан Альбрыхт трымаў Ключ недзе ў спальні. Дзе тут магла знаходзіцца якая-небудзь панэль, што прыводзіла ў рух механізм, які адчыняў дзверы ў патаемны пакой? Бася абышла спальню па перыметры. Сцены як сцены, роўныя, нават няма за што зачапіцца і на што націснуць. Ніводнай загагулінкі з іх не тырчала.

Бася ў каторы раз натрапіла позіркам на паламаную шафу. Дзяўчынка паспрабавала запэўніць сябе, што ёй у галаву прыйшла чарговая лухта, але ўсё ж падышла бліжэй. У гэтым пакоі яна агледзела ўсё, акрамя кавалка сцяны, які хаваўся за гэтым грувасткім ламаччам.

Дзяўчынка выцягнула адзенне і забралася ўнутр. У шафы не было задняй панэлі. Бася ўзялася прастукваць сцяну і хутка зразумела, што гэта не камень і не цэгла, а дрэва. Яна навалілася плячом, і панэль нарэшце паддалася, адчыніўшы невялічкі закуток. У ім сапраўды чакала люстра ў авальнай раме.

Пераможна засмяяўшыся, дзяўчынка апусцілася перад ім на калені. Яна чакала, што люстра адчыніцца, як толькі яна да яго дакранецца, аднак яно ніяк не адрэагавала.

– Не, – расчаравана цыкнула Бася.

Яна разумела, што з ім было не так. Яно мусіла вісець у іншым месцы, і не абыдзе, а ў круглым пакоі, які пан Альбрыхт, а магчыма, яшчэ і яго бацька ці дзед абсталёўвалі для таго, каб мець усе часавыя шляхі ў адным месцы.

Бася паспрабавала ўзняць люстра, але яно аказалася для яе трохі цяжкаватым. Баючыся знянацку пабіць яго і такім чынам пазбавіць сябе адзінай магчымасці вярнуцца дадому, дзяўчынка вылезла з закутка, зноў апынуўшыся ў спальні. Грукат і выбухі было цяпер чуваць і тут.

Яна патрусіла да ўваходных дзвярэй. Перад тым як цягнуць некуды люстра, трэ было ўпэўніцца, што таемны ход працуе. Выбегшы на лесвічную пляцоўку, Бася падышла да сцяны і, прыгадаўшы, што з ёю рабіў Міхал, паўтарыла ўбачаныя дзеянні. Тая са скрыгатам пачала ад’язджаць убок, аднак, як і ў мінулы раз, механізм заела і праход адчыніўся толькі да сярэдзіны. Бася праверыла, ці зможа ў яго праціснуцца, і ўпэўніўшыся ў станоўчым рэзультаце, пабегла ў кватэру.

Яна пайшла на кухню. Дзяўчынцы былі вельмі патрэбныя тканіна і вяроўка, каб замацаваць люстра і прывязаць для вернасці да сябе, аднак Бася знайшла толькі вялізны брудны мех. Вырашыўшы, што зладзіць і з гэтым, яна схапіла яго, заскочыла ў гасцёўню, каб забраць паліто, і зноўку палезла ў шафу.

Дзяўчынка паспрабавала насунуць мех на люстра, аднак ён аказаўся занадта вузкім. Бася адкінула яго і пашнарыла позіркам па закутку. Акрамя паліто ў яе нічога не было, таму, усведамляючы, што мама, вядома, прыб’е дачку, калі яно падзярэцца, дзяўчынка разаслала яго і, асцярожна паклаўшы зверху люстра, вывалакла ў спальню. Адтуль яна паціху пачала адступацца да ўваходных дзвярэй. Пераадолеўшы парог, Бася крыху адпачыла і, аберуч абхапіўшы свой скарб і паставіўшы яго на рабрыну, бачком палезла ў шчыліну ў сцяне, перацягваючы люстра па падлозе. Калі яна ўрэшце дабралася да кабінета пана Альбрыхта, які зараз з цяжкасцю можна было так назваць, дзяўчынка ўздыхнула з палёгкаю. На шчасце, круглы пакой не быў забіты дошкамі, як у 1914 годзе. Было ясна, што хтосьці тут пагаспадарыў: нават парцьеру абарвалі.

Цяпер перад Басяй стаяла задача знайсці месца, на якім люстра вісела ў іншым вымярэнні. Яна ўжо не памятала, ці распавядаў ёй пан Альбрыхт, да якіх часоў яно вядзе, але гэта было зусім няважна. Галоўнае – выбрацца адсюль любым чынам.

– Халера цяжэрная, – выдыхнула Бася ў знак узяцця галоўнага рубяжа.

Ледзь не заблытаўшыся, дзе ў люстра верх, а дзе ніз, дзяўчынка ўсё ж разабралася, за што яго чапляць і павесіла на першую ад увахода пару кручкоў.

– Фуух! – працяжна выдыхнула яна, абапёршыся плячом на сцяну.