Адваротны бок люстра

– Што здарылася, мадэмуазэль? Здарылася нешта жахлівае: рэч выкралі. Здаецца, асцярогі Караля пацвердзіліся. Чаму я не паверыў яму? Ён жа папярэджваў мяне… – відаць, сам сабе казаў стары, утаропіўшыся ў адну кропку.

– Пан Альбрыхт, з вамі ўсё добра? – Бася пачала нервавацца. – Якая рэч? Які Караль? Я нічога не разумею.

Дзяўчынка пытальна паглядзела на Міхала, які меў не меней прыгнечаны выгляд.

– Я ездзіў у Прагу па адну рэч да знаёмага пана Альбрыхта, Караля Новака, – патлумачыў юнак.

– Добра, ну а што за рэч? – Бася ўжо страчвала цярплівасць.

– Звычайная манетка, – сказаў стары.

– І вы так бядуеце з-за нейкай манеткі? – усклікнула дзяўчынка. – Пан Альбрыхт, вы мяне здзіўляеце! Што яна, адна такая? Хіба хтосьці чаканіць манеты па адной? Не хвалюйцеся – мы знойдзем вам гэткую ж самую.

– Гэтая манетка была адзінай.

– Чаму? – здзівілася Бася.

– У ёй была дзірачка пасярэдзіне, – гаротна ўздыхнуўшы, прамовіў Міхал.

– Ах, вось яно што, зараз я ўсё зразумела, – саркастычна працягнула Бася. – А ўзяць іншую манетку і прасвідраваць у ёй дзірачку, вядома ж, нельга.

– Менавіта так, мадэмуазэль Барбара, – кіўнуў стары.

– Ніхто і не сумняваўся! – закаціўшы вочы, прабурчала дзяўчынка.

– Цішэй, мадэмуазэль, усё значна сур’ёзней, чым вы можаце меркаваць, – абарваў яе пан Альбрыхт і звярнуўся да юнака: – Міхал, а зараз, калі ласка, падрабязна, не ўпускаючы нават самых нязначных дэталяў, распавядзіце, што з вамі адбывалася з таго моманту, калі вы пакінулі дом Новака.

Міхал пачаў расповед пра сваю вандроўку. Калі ён наблізіўся да месца, дзе пазнаёміўся з Жульет Буфон, Бася, выгнуўшы адно брыво і пагражальна высунуўшы падбароддзе, ужо хацела выбухнуць тыраду ў бок сябра, але пад строгім позіркам старога вырашыла даслухаць гісторыю да канца. Пасля таго як юнак скончыў, пан Альбрыхт канстатаваў:

– Гэта яна.

– Хто? – не зразумеў Міхал.

– Хто-хто… – перадражніла яго Бася. – Сяброўка твая, вось хто!

– Вы думаеце? – нясмела спытаў юнак.

– Міхал, ну гэта ж відавочна! Яна знарок павалілася, каб звярнуць на сябе тваю ўвагу. А ты і рады старацца! От ужо, рыцар знайшоўся. Не каб ціхенька на самалёт сесці і дадому ляцець, дык у яго там, як высвятляецца, яшчэ быў час да дзевак заляцацца! – гучна абуралася дзяўчынка.

– Бася, усё было зусім не так! Ні да каго я не заляцаўся, – пачырванеўшы, апраўдваўся Міхал.

– Ну вядома! – з крыўдай у голасе прамовіла Бася. – А яна яшчэ, пэўна, і бландзінка была.

– Ну, так, – няшчасна згадзіўся юнак.

– У-у, відаць, пафарбаваная, – пагардліва кінула дзяўчынка.

– Бася, ну хопіць! – папрасіўся Міхал.

– Хопіць? – дзяўчынка ледзь не задыхнулася ад абурэння. – З якой гэта нагоды – хопіць? За табой, дарэчы, гэта яшчэ ў XVI стагоддзі вялося!

Міхал бездапаможна паглядзеў на пана Альбрыхта, шукаючы ў яго абароны.

– Яшчэ і манету правароніў, – кінула Бася апошняе абвінавачванне.

– Памаўчыце абое, – ціха сказаў стары, зняўшы тэлефонную слухаўку і набраўшы нумар.

Праз хвіліну, так і не дачакаўшыся адказу з іншага боку проваду, пан Альбрыхт паклаў слухаўку на месца і задумаўся, пастукваючы пальцамі па стале.

– Ды ў рэшце рэшт, патлумачыць мне хто-небудзь, што тут адбываецца? – не вытрымала Бася. – Я не разумею, калі гэтая манета такая каштоўная, навошта Міхал вёз яе ў шкарпэтках? Як гэтая д’ябальская дзяўчына даведалася, што манета ў Міхала і дзе ён яе хавае? І ўвогуле, навошта яна ёй спатрэбілася?

Стары зняў акуляры, стомлена пацёр пераноссе і сказаў:

– Не толькі вам, мадэмуазэль, карціць даведацца адказаў на гэтыя пытанні. Ды адзіны чалавек, здольны патлумачыць сітуацыю, зараз не падыходзіць да тэлефона.

– Ну а пра шкарпэткі? – Бася павярнулася да Міхала і спытала: – Сам дадумаўся?

– Ды хопіць яго ўпікаць. Яму і так не салодка, – заступіўся за юнака пан Альбрыхт. – Гэта я параіў яму, стары дурань!

Бася пытальна паглядзела на яго.

– Ну што вы так пазіраеце? Манетку забіраць трэба было неадкладна, часу на дэклараванне не было, вось я і падумаў, што надзейней будзе правезці яе такім чынам.

– Як дзеці! З якога металу хаця б манетка была?

– Срэбра, – нясмела падаў голас Міхал.

– А ў партаманэт разам з дробяззю пакласці нельга было?

– Ну што вы, мадэмуазэль! – запярэчыў стары. – А калі б Міхал незнарок расплаціўся ёю альбо ўпусціў? Яе трэ было схаваць як мага надзейней.

– Ды навошта яе хаваць было, растлумачце! Што ў ёй такога? – не ўтаймоўвалася Бася.

– Здаецца, сапраўды прыйшоў час усё патлумачыць, – сказаў стары. – Хаця гэта доўгая размова, таму, мадэмуазэль, раз вы ўжо ведаеце, дзе я трымаю спіртное, наліце нам каньячку.

Зноў накіраваўшыся да шафіка, Бася абрала прыгожую цяжкую каньячную бутэльку. На імгненне завагаўшыся, колькі ўзяць шклянак, яна рашуча плёснула цёмна-бурштынавую вадкасць у тры і, паставіўшы іх на невялічкі срэбны паднос, вярнулася да стала.

– А трэці каму? – спыталі ў адзін голас пан Альбрыхт і Міхал, убачыўшы на падносе больш шклянак, чым яны чакалі.

– Мне, – з выклікам адказала Бася.

Міхал адабраў у яе паднос і, разліўшы каньяк сабе і пану Альбрыхту, вярнуў дзяўчынцы пустую шклянку.