Адваротны бок люстра

– А як механізм мусіць выглядаць цалкам? – пацікавіўся юнак. Пан Альбрыхт раскрыў сшытак і павярнуў да Басі і Міхала. На развароце быў намаляваны сабраны Clavis speculari з усімі элементамі, а побач паспешлівымі няроўнымі радкамі напісаныя ўказанні да яго зборкі на латыні.

– А пераклад? – спытала дзяўчынка.

– Міхал, вы разумееце, што тут напісана? – звярнуўся да юнака стары.

– Ну так, я ж вывучаў латынь, – кіўнуў Міхал.

– Дапамажыце мадэмуазэль разабраць тэкст. Пракашляўшыся, юнак пераклаў:

– «Нібы зоры, што паказваюць шлях вандроўніку, элементы Ключа пакажуць шлях да люстра. Вазьмі святло ў рукі і пусці яго так, каб Ранішняя і Вячэрняя Венеры злучыліся праз адбівальнікі, а праз вока – апошні элемент – прайшоў сабраны паміж двух адбівальнікаў прамень. Тады, асвяціўшыся барвовым святлом, адчыняцца дзверы ў час». Слушна?

– Прыкладна так, – пагадзіўся пан Альбрыхт.

– Галоўнае, проста ды зразумела, – уставіла Бася. – А можна больш даступнымі словамі?

– Кожны элемент мае сваё імя: Ранішняя Венера, Вячэрняя Венера, два Адбівальнікі ды Вока. На гэтым малюнку яны не падпісаныя, але я думаю, што тыя пласціна і камень, што маю я, якраз і з’яўляюцца адным з Адбівальнікаў і Вячэрняй Венерай. Вока, хутчэй за ўсё, – гэта манетка, а Ранішняя Венера – нейкі празрысты кабашон. Прычым даволі вялізны, – растлумачыў пан Альбрыхт.

– А з чаго ён зроблены? Мабыць, гэта дыямент? – падзялілася здагадкай дзяўчынка.

– Сумняваюся, мадэмуазэль, – пакруціў галавой стары. – Вялізных дыяментаў няшмат, а сярод вядомых мне ні адзін не падышоў бы на месца Ранішняй Венеры. Хутчэй за ўсё, гэта крышталь. Горны крышталь.

– А-а, – расчаравана працягнула Бася. – І дзе ён знаходзіцца, вы не ведаеце?

– На жаль, мадэмуазэль! Адзіным элементам, месцазнаходжанне якога мне было вядома, была манета Новака.

– Ён таксама спрабаваў збіраць Ключ? – спытаў Міхал.

– Не, Караль займаецца алхіміяй. Ён вельмі доўга даследаваў манетку, спрабуючы спраўдзіць з яе дапамогай нейкія эксперыменты, а калі я прапанаваў прадаць яе мне, Новак адмовіў. Мне нават давялося распавесці яму пра Clavis speculari, але ён не хацеў верыць, сказаў, што я знарок выдумаў гэтую казку, каб выдурыць у яго манету.

– Значыцца, усяго элементаў шэсць, вы маеце тры, два немаведама дзе і яшчэ адзін выкралі, – падвяла вынікі Бася. – Дарэчы, а што значыць «вазьмі святло ў рукі»?

– Верагодна, маецца на ўвазе крыніца святла. Я лічу, што гэта можа быць звычайная свечка.

– Зразумела, – сказала дзяўчынка, а потым дадала: – Хіба нельга было зрабіць такія ж самыя прадметы, каб не мучыцца з усімі гэтымі пошукамі?

– Разумееце, у запісах бацькі прыведзеныя толькі прыблізныя звесткі пра кожны з элементаў, бо ён пісаў гэтую працу са слоў іншага чалавека. Сам бацька большасць складовых ніколі не бачыў. Можна патраціць жыццё на пошукі сапраўдных прадметаў і знайсці хаця б колькі, а можна спрабаваць рабіць копіі, але не дасягнуць аніякага выніку. Мне бліжэйшы першы варыянт.

Раптам Міхал, не здолеўшы стрымацца, шырока пазяхнуў.

– Выбачайце, калі ласка, – сказаў ён, прыкрываючы рот рукою.

– Няма за што прасіць прабачэння, – запярэчыў яму пан Альбрыхт. – Ужо позна, а ў вас быў цяжкі дзень. У нас ва ўсіх сёння быў цяжкі дзень, таму зараз вам абаім час ісці дадому, а я паспрабую ўсё ж такі дазваніцца да Караля і абдумаць тое, што адбылося. Калі з’явяцца якія-небудзь звесткі альбо мне будзе патрэбная дапамога, я вам паведамлю. А зараз ідзіце. Дарэчы, мадэмуазэль, – прыгадаў стары, – калі вам яшчэ цікава пачытаць пра каштоўныя камяні, вазьміце з паліцы вось тую кнігу ў чырвонай вокладцы.

– «Гісторыя знакамітых каштоўнасцяў»? – прачытала Бася, дастаўшы таўсценную кніжку.

– Так. Напісана проста і даступна, да таго ж ва ўводзінах падрабязна распавядаецца пра розныя каштоўныя камяні і іх асаблівасці. Даволі цікавая для дам кніга.

– Дзякуй, – прабурчала дзяўчынка, пакрыўдзіўшыся на «дам». Развітаўшыся з панам Альбрыхтам, Міхал праводзіў Басю дамоў.

– Зойдзеш? – прапанавала яму дзяўчынка.

– Не, Баська, ужо позна. Я пайду.

– Ну добра. Бывай!

– Бывай, – сказаў Міхал і стомлена пацягнуўся па вуліцы, апусціўшы галаву.

Гледзячы яму ўслед, Бася падумала, што, мабыць, дарэмна так лаяла яго сёння, яму ж і праўда не соладка прыйшлося. Дзяўчынцы раптам зрабілася страшна шкада свайго сябра.

Раздзел 4

Зайшоўшы ў цёмную вітальню, Бася, не запальваючы святла, разулася і са звонам кінула на тэлефонны столік звязак ключоў.

– Бася, ты? – пачуўся з гасцёўні матульчын голас.

– Баська, ты дзе швэндаешся? На гадзіннік хаця б калі-нікалі можна глядзець? – са знарочыстай строгасцю спытаў тата.

– Я, між іншым, не швэндаюся, а хаджу выключна па справах. Гадзіннік я маю, толькі мне на яго глядзець няма калі, – сказала дзяўчынка, плюхнуўшыся на канапу насупраць бацькоў, якія ўтульна ўладкаваліся ў гасцёўні з віном і цукеркамі. – А што гэта вы тут робіце? – спытала яна, схапіўшы са скрынкі жменю цукерак.

– Калі ты за сваімі справамі не забылася, дык у матулі хутка дзень нараджэння.

– Я памятаю! – сказала Бася, запіхваючы ў рот цукерку.