ANTOLOGIO

inteligenta. Il e lua proximi ne intelektis la insidio quan Bismarck

preparis kontre Francia. Bismarck ipsa preparis sorgoze omno sen lasar

irga spaco por la hazardo.Il signatis sekreta federo-kontrati kun la sud-

Germana rejii kontre eventuala atakanto. Pose, il savigis komence dil

yaro 1870 ke la kandidateso di membro dil familio Hohenzollern a la lore

vakanta trono di Hispania aceptesis. Ico produktis granda emoco en

Francia, nam on timis la rezurekto dil Imperio di Karolus V, (1520-1558)

kande Francia esis presata inter Hispania e Germania ed en milit-kazo

mustis kombatar an du fronti. Pro la forta reakto da Francia, la princo

Hohenzollern renuncis, ma la frajila guvernerio di Napoleon III, olqua pro

grava problemi interna vacilis, kredis ke nur granda vinko diplomacal o

militistal povus salvar ol. La ambasadisto Franca, s-ro Benedetti, insistis,

che la rejo di Prusia, lore en kuracloko en la urbo Ems, pri la renunco da

le Hohenzollern a la trono di Hispania; la rejo respondis polite ke ico esis

ja aranjita afero e ke lu ne bezonis agar plusa deklaro. Bismarck profitis

la okaziono por modifikar la depesho transmisita por la ambasadisto

talgrade ke ol semblis esar ofensanta. Eventis to quon Bismarck deziris,

nome Francia deklaris milito a Prusia, tale asumante koram Europa la

responsiveso dil eruptigo di milito. Komplete indignigita la sud-Germana

Stati sustenis Prusia, cetere konforme a lia federo-kontrato kun ica nord-

Germana lando. La Germani esis bone preparita a ta milito, kontre ke la

Franca armeo esis, kompare, en kaosatra stando. On devas adjuntar ke,

ne nur la Germani havis plu bona armeo, ma anke ye la Franca latero

esis multa trahizeri (la maxim famoza de li esas Bazaine) qui tre faciligis

la tasko a li. Francia desvinkis rapide e mustis cedar la teritorio Alzacia-

Lotringia ed anke pagar tre forta militindemno por obtenar la liberigo di

lua teritorio. La Germana Duesma Imperio esabis proklamita en

Versailles ye la 18ma di januaro 1871 e, kompreneble, la Germana

Imperiestro esis la rejo di Prusia Wilhelm I-ma. Tale Bismarck sucesis

facar la Uniono di Germania kontre ke omna antea probi faliabis. Ed anke

ico esis la komenco di to quon, plu tarde (1945), la Germana skriptisto

Thomas Mann qualifikis kom «Das unheilige deutsche Reich preussischer

Nation“ quan on povas tradukar aproxime per : „La funesta Germana

Imperio dil Prusiana Naciono“. Thomas Mann pensis precipue pri la

militarismo quan la dominacanta kasto di Prusia impozabis a la tota

naciono Germana ed a la anciena titulo dil Unesma Imperio Germana:

«Heiliges Römisches Reich deutscher Nation» (Santa Romana Imperio dil

Germana Naciono).

On povas astonesar pri la fakto ke Bismarck esis tre moderata, nome il

postulis nur Alzacia-Lotringia (14.000 km2), kontre ke pos la Unesma

Mondomilito Germania perdis 70.000 km2. Semblas a me, ke esis bona

257

motivo por co, nome se Bismarck esabus plu postulema la milito povabus

divenar vera milito nacional e la Franci implikar lia omna forci en la

kombato, e tala militon Bismarck ne esis certa ganar. Ma, mem en kazo

di Germana vinko, Francia cakaze esabus komplete devastita e ne havus

la apteso pagar forta milit-indemno. Or, Bismarck bezonis ita pekunio,

nam il mustis multege pruntar che granda financisti internaciona por

formacigar la maxim bon armeo dil mondo, por pagar la hezitema sud-

Germana Stati en la skopo ke li aceptez l’unigo di Germania sub la ceptro

e la dominaco dil rejo di Prusia ed anke por pagar la spionanti e la

trahizeri en Francia. Richa Francia, e, pro la kurtatempe durinta milito,

ne ja multe sufrinta, esis preferinda a lu por obtenar la necesa indemno.

Tamen, il konciis ke ico en perspektivo di min o plu longa tempo esis

nesuficanta, nome por la sekureso di Germania duesma milito kun multe

plu severa pacokondicioni por igar Francia nedanjeroza esis necesa.

Taskope, il entraprezis politiko di federigo por protektar Germania. Ilu

do signatis kontrati kun Rusia ed Austria - Hungaria. Tamen ico ne esis

suficanta e tala federuro esis nestabila, nam la relati inter Austria-

Hungaria e Rusia ne esis tre bona. Por cernar Francia, Bismarck

bezonabus anke federuro kun Hispania e Britania. Koncerne la relati kun

Hispania ni savas nulo, ma adminime segun semblo, il obtenis neutreso

favoroza. Ma, pro nediskreta paroli da admiralo Tirpitz (ye la komenco

dil XXma yarcento) ni savas ke kontakti eventis kun Britania ma ne abutis

e ne povis abutar.

Hike me devas apertar parentezo, nome en 1815 pos la Napoleonala

militi, malgre la odii e rankori di multa Europana Stati kontre ol, Francia

rihavis preske la sama frontiero kam en 1789, ante la revoluciono. Ol

perdis nur kelka urbi e mikra teritorii, kontre ke pos du mondo-militi,

Germania dum la XXma yarcento perdis un triimo de lua teritorio. La

motivo di ta indulgo por Francia? La Angli, qui dum la Napoleonala