ANTOLOGIO

periodo esis la maxim akra adversi di Francia, defensis energioze ica

lando lor la paco - kontrato di 1815. Me konjektas ke, lore, la tre

inteligenta diplomacisto Franca, Talleyrand, propozis kontrato sekreta a

la Angli, olqua divenigis Francia vasala lando di Britania, nome ol adoptus

la liberala sistemo ekonomial di Anglia por favorizar la kambii komercial,

e, kaze di litijo inter amba landi, Francia sempre cedus a Britania ed ol

reprezentus (diskrete) la interesti Britaniana sur la Europana kontinento.

Danke ica kontrato, Francia salvesis en 1815. Certe, on povas dicar a me,

ke ne esas traco di tala kontrato, ma sekreta kontrato esas facita por

precize restar sekreta. Omnakaze, mem se mea supozo icarelate esas

nejusta, restas la fakto ke depos 1815 Francia egardis sempre la interesti

di Britania plu kam le lua propra e divenis evidente e fakte vere vasala

lando di Britania.

258

Kande Bismarck propozis federo a Britania, la Britaniani nule esis

enemika, ma li volis la sama garantiaji quin li havis kun Francia.

Kompreneble, vinkanta e fiera Germania dil yari 1870ma ne povis

aceptar la sama kondicioni kam olti quin vinkita Francia en 1815

aceptabis gratitudoze. Do, Anglia ne divenis membro di lua federuro,

olqua tale esis tre klaudikanta e poke utila, nam Austria-Hungaria e Rusia

esis fora de Francia e ne povis helpar tre efikive la Duesma Imperio dil

historio Germana. Tamen, Bismarck esis koncianta pri la importo dil

Angleparolanta mondo, nome ulfoye jurnalisto questionis lu: - «Quon vu

opinionas esar la maxim importanta fakto di nia epoko?», lore Bismarck

respondis: - «Die Tatsache, dass Amerika Englisch spricht» (La fakto ke

Usa parolas Angle). Malgre omno, il esforcis flegar bona relati ad Anglia.

Pro ke la milito nemulte devastabis ol, Francia restauresis rapide. E la

lora guvernerio rikreis armeo, qua esis same forta kam olta di Germania.

La Germana militisti komencis emoceskar e generalo von Moltke

demandis a Bismarck entraprezar preventiva milito kontre Francia. Ico

esis ideala situeso por ke Francia cesez definitive esar minaco a

Germania. Ma Bismarck esis prudenta, il memoris ke ye la fino dil milito

di 1870-1871 la Europana landi, qui komence esis favoroza a Prusia esis

multe min amika ye la milito-fino. Il do komencigis jurnalaro-kampanio

kontre Francia per famoza artiklo en la jurnalo POST di qua la titulo esis:

«Ist Krieg in Sicht?» (Kad milito en perspektivo?). Di Francia la guvernanti

emoceskis ed intervenigis la guvernerii di London und Sankt-Petersburg

kun qui li flegis bona relati. Ita guvernerii sustenis Francia e Bismarck

intelektis ke to quon lu timis, nome Europana milito kontre Germania,

povus divenar realajo. Tre deskontenta, il renuncis lua milito - projeto.

Tamen, ulagrade, il obtenabis granda vinko, nome la Franci, qui antee

volis revancho kontre Germania, mustis dicar publike a lia Europana

parteneri, ke li esis pacema e deziris paco ed ico implikis Francia por

renuncar revancho-milito. Ma Bismarck ne egardis ico e pro ke la Franca

guvernerio, oficale republiko, esis fakte direktita da monarkiisti, il agis

desube omnamaniere por eliminar la Franca monarkiisti de la povo e

remplasigar li per autentika republikani. Ultree, il pensis ke en

monarkiala Europa, republikana guvernerio esus izolita e sen federiti.

Lua agado esis plene sucesoza ed il obtenis to quon lu deziris. Tamen, il

ignoris o nesavis la fakto ke Francia esis vasala lando di Anglia, e,

konseque mem kom republiko ne esis komplete izolita. Fakte, ica ago di

blinda odio kontre l’adverso esis granda folajo en perspektivo di longa

tempo. Nome, se Francia ridivenabus monarkio, ol agabus omnamaniere

por impedar la unesma mondomilito (la Franca monarkiisti havis tre bona

relati a la Austriani), e se la milito ne povabus evitesar, adminime la

Franca monarkiisti esforcabus salvar, lor la paco-kontrato, la monarkii di

Mez- Europa. Per tala ago Bismarck agis kontre lua propra partiso. Ica

259

reakto esis stranja che tante genioza e reflektema persono ma la blinda

odio quan lu havis kontre Francia e la Franci impedis lu, cakaze, agar e

reflektar sencoze.

Il esis tante obsedata per Francia e per posibla revancho-milito di ca

lando, ke il refuzis dum longa tempo konquestar kolonii por Germania

kontre ke il kurajigis la republikana guvernerio Franca entraprezar

koloniala aventuri qui desproximigus la Franci de Europa. Or, la Germana

industriisti deziris e bezonis koloniala merkati, Bismarck fine cedis, ma

ja la maxim interesiva teritorii kaptesis da Anglia e Francia ed ico

produktis frustro-sentimento che la Germani, olqua plu tarde esis

kontributonta a la milit-eniro di Germania.

Cetere, la relati inter Austria - Hungaria e Rusia desamelioreskis

konstante e lo esis desfacila a Bismarck mantenar la konkordo inter li.

Fine, Bismarck, desproximeskis de Rusia pro ke Germania ne povis