ANTOLOGIO

Germania selektabis la partiso di Austria, la relati inter Rusia e Germania

desamelioreskis. E pos Bismarck la diplomaco di Germania divenis tre

261

plumpa. Ico esis granda chanco por la adversi dil Germani. La agenti di

Anglia esis tre aktiva e, balde, en 1893, danke lia interveno, Francia e

Rusia federis su. Me ne savas quale Bismarck lore reaktis, nam tala

federuro sempre esabis lua maxim granda koshmaro, ma la cetera

Germani ne tro desquieteskis. Juste. La Rusi ne esis Germanodianta e la

Franci lore kun la ministro pri Exterlandana Aferi, Gabriel Hanotaux,

deziris diskreta pluproximesko diplomacal a Germania, me skribas

diskreta pro ke la vunduro produktita per la perdo di Alzacia-Lotringia

ne ja komplete cikatreskis. Ma la reprezentanti di la kasto guvernante

Germania volis quika e senrestrikta agnosko di lo eventinta e savigis ke

li ne esis interesata per hezitanta rikoncilio. Ka vera amelioro dil

Germana-Franca relati esis posibla ? On havas la respondo per la krizo di

Fashoda (1898) inter Francia ed Anglia. Militistal exploranto Franca

kapitano Marchand entraprezas expediciono a Fashoda, olqua esas

teritorio dezirata e bezonata da Anglia en Sudan. Pos la arivo dil Franci

en ca teritorio eruptas krizo inter ita amba landi. Por evitar milito kun

Anglia, la Franci, qui ja ne havas Germania kom amika lando, cedas. On

darfas pensar anke ke ica renunco esis la rezulto dil vasaleso, depos

1815, di Francia a Britania.

La iraco nacionalista en Francia esis granda, ico produktis generala

indignoklamo e lore granda majoritato de Franci penseskis, ke, forsan on

devus rikonciliar su kun Germania e definitive aceptar la perdo di

Alzacia-Lotringia, nome on havis nekontebla nombro de militi kontre

Anglia e perdabis imperii pro ta lando (Nord-Amerika, India), dum ke,

kontre Germania esabis nur un milito (1870) e la perdo di nur un

provinco. Ka cafoye la Germani aceptus l’ofro dal Franci ? Dum longa

tempo, me pozis a me la questiono pro quo ico ne abutabis a Germana-

Franca federuro, nam me ne trovis expliko pri co en la libri pri historio.

Fine, uladie, per trovar e lektar anciena libro pri historio, me havis la

respondo, nome Gabriel Hanotaux, qua esis ministro pri Exterlandana

Aferi favoroza a bona relati kun Germania remplasigesis subite che lua

ofico da Théophile Delcassé, ilqua esis fanatika nacionalisto ed agento

di Anglia. Evidente, la partiso di Anglia esis tre forta en Francia ed havis

la moyeni chanjigar la ministri.

Tale sen kulpo ye la latero dil Germani nek dil Franca populo, rikoncilio

ne esis posibla e ne povis abutar pro la streta ligili di Francia ad Anglia.

Tamen, la situeso esis tre tensita inter la Franci ed Anglia, nome la Boer-

milito en Sud-Afrika riecitis la enemikeso kontre la Britaniani e lor la

sedicio di le «Boxer» en Chinia, dum 1900, Franci e Germani kombatis

sucesoze kune por liberigar la diplomacisti Europana en Beijing (Pekino)

siejita da le «Boxer». Evidenteskis ke la Germani e la Franci povis tre

bone kombatar kune ed esar federiti. La rezulto esis ke, dum kelka yari,

onu ne plus celebris la Sedantag, olqua esis mi-oficala festo nacional en

262

Germania celebranta la desvinko dil Franca trupi en Sedan (1870). La

membri dil guvernanta klaso en Britania komencis esar tre anxioza, nam

Franca-Germana rikoncilio povus klozar la pordo dil kontinento a lia

lando e plufortigar lia danjeroza konkurencanto Germania. Lore, la Angli

rezolvis negociar direte kun Germania e facis omna posibla propozi

avantajoza a ta lando. Nur, li postulis ke la Germana navaro ne egalesez

olta di Britania, nam ico esis principo netushebla che la Angli, ke nula

navaro en la mondo esez tam potenta – o plu potenta – kam la lia.

Desfortunoze, malgre omna averti, admiralo Tirpitz, ilqua havis la favoro

di imperiestro Wilhelm II, refuzis omna konsento-posibleso carelate. Il

esis fanatika nacionalisto e la imperiestro, qua esis la nepoto di rejino

Victoria, e konseque anke parte Anglo (la Angla esis lua duesma matrala

linguo) savis tre bone l’importo di potenta navaro por expansema lando

ed il ipsa tre interesesis pri omno koncernanta la maro. Malgre omna ofri

oportuna dal Angli pri altra temi gentlemen’s agreement ne esis posibla.

Simila negocio, ja eventabis kun Bismarck, nam Tirpitz aludis ico, ma

dum la tempo di Wilhelm II, la Angli esis plu jeneroza a la Germani. Vane.

La rejo di Anglia tatempe, Edward VII, dum privata konverso deklaris:

«Lando, qua ne aceptas havar navaro min forta kam olta di Britania devas

irgakuste kombatesar e mem aplastesar». On povas dicar, ke, pro la

refuzo da admiralo Tirpitz e lua influo a la imperiestro, la milito kontre

Germania esis ja de ante deklarita da Anglia. Ma oportis krear oportuna

cirkonstanci por komencar la konflikto en maxim bona

kondicioni.Unesme lo esis tre importanta retrovenigar Francia a submiso