ANTOLOGIO

abandonar lua proxima e frata Germana lando Austria.

Pos kelka yari kalma kun la Franca guvernerio republikana, la Franca

nacionalisti, qui esis furioza ne havir revancho-milito, sucesis per intrigi

promocigar aventurema militisto, generalo Boulanger, kom ministro pri

Militaferi, en 1886. Ico esis perfekta absurdajo, nam pro lua febla

demografio, Francia sola havis nula chanco ganar milito kontre

Germania. Bismarck tamen desquieteskis (o fingis desquiesteskar) e

pronuncis diskurso koram la Reichstag ube lu dicis la frazo famoza: «Ni,

Germani, timas nur Deo e nulo altra en la mondo». Il obtenis kredito por

plufortigar l’armeo e, balde, ye la 20ma di aprilo 1887, eventis incidento

qua povabus duktar a milito inter Francia e Germania. Franca spionanto

de Alzaciana origino e komisario di polico, nomata Schnaebele, qua

intrigis sur Germana teritorio segun imperi da general Boulanger,

advokesis da Germana kolegi por konversado. La afero esas konfuza, nam

esas desfacila intelektar pro quo spionanto respondis a tala invito. La

Germani kaptis lu, kande lu esis ankore sur Franca teritorio. Ico produktis

granda skandalo e giganta indigno-klamo en Francia. La nacionalista

deputiti volis quika milito kontre Germania, ma la Franca guvernerio

rezistis, nam ol tro bone memoris la dizastro di 1870 e lu opozis judiciala

argumenti a Bismarck. La afero tranis longatempe sen abutar a milito.

Ico esis kontrea a la esperi da Bismarck, nam Francia deklarinte milito a

Germania por salvar spionanto esabus sen irga federito en Europa e la

rezulto di tala milito esabus definitive plufebligo di ca adversa lando.

Fine, la guvernerio Rusa, probable instigata da Britania, savigis da

Bismarck, ke lu konsideris la situeso en Europa kom desquietiganta.

Bismarck, quik intelektis la mesajo,e pro ke il ne volis Europana milito

kontre sua lando ilu liberigis Schnaebele. Ico esis definitiva falio pri lua

volo plufebligar Francia ye la grado ube ol ne plus esus danjero a

260

Germania. Il anke bone konciis, ke lando jacanta en Mez-Europa devis

esar tre prudenta pri lua internaciona relati.

Regretinde, lua sucedanti, pose, ne plus havis tala sagaceso. E precize

la tempo di Bismarck esis balde finonta, nome la olda imperiestro

Wilhelm I-ma mortis ye la komenco dil yaro 1888, lua sucedanto Friedrich

III regnis nur dum tri monati e mortis pro kancero, il remplasesis da lua

filiulo Wilhelm II. On multe redaktis pri Wilhelm II, ofte enemike, ma ica

yuna imperiestro (il evis 29 yari en 1888) esis inteligenta e volis havar

bona relati kun Anglia e Francia (il esis la nepoto di rejino Victoria di

Anglia). Il ne konkordis kun Bismarck, nam tro granda fosato

generacional separis li. La fera kancelero (surnomo di Bismarck)

koaktesis demisionar en 1890. Tale finis la guverno-epoko di la viro qua

realigis la uniono di Germania. Il esis tre sagaca e prudenta persono, qua

entraprezis milito nur kande il esis preske certa pri la suceso di lua

entraprezo. Tamen on povas reprochar a lu, ke il tro ofte praktikis la

diplomaco dil pugno-frapo sur la tablo, qua esis esonta tre mala exemplo

por lua sucedonti min prudenta ed habila kam lu. Me reprochas anke a

lu ilua quaze morbala odio a Francia, kontre ke il ne intelektis

justatempe ke la vera adverso di Germania por la venonta tempo esis

Anglia e Francia esis nun nur figuranto. Ma nek il, nek lua sucedonti ne

volis admisar ico. Til 1914… Altra mala punto por il; ilu ne volis, quale

agis lore altra Europana landi, konquestar kolonii. Certe, ico esabus tote

justa por pacema e tranquila lando ne vizanta havar prestijo, ma lando

dinamismoza ed expansema quale lora Germania bezonis transmara

teritorii por lua ekonomio. La fakto, ke, pro Bismarck,la Germani erste

tro tarde komencis tala politiko ed obtenis nur la restaji quin la altra

potenta landi ne kaptabis, esis tre frustranta por la Germani e, plu

tarde,instigis li obtenar tala teritorii altramaniere, tale tensigante la

situeso en Europa e kontributante al milito-explozo.

La yuna imperiestro komencis politiko nomizita «Der neue Kurs» (La nova

direciono). Quale me ja skribis, il deziris bona relati kun Anglia e Francia.

Pro quo ne eventis tale? Kad il volis aludar ico, plu tarde kande il esis

exilita oldulo, e ke lu dicis: «me tro askoltis la altri e ne suficante sucesis

impozar mea volo», nome la nobela kasto militistal guvernanta Germania

esis nacionalista e ‘xenofobioza’ tilextreme e volis precipue plufortigar

e kreskigar Germania sen tro egardar altra landi. Dume, en la direktanta

medii di Anglia (politiko, ekonomio, armeo), on sempre plu divenis

anxioza pri la kreskanta povo, omnarelate, di Germania e libro titulizita

«Made in Germany» avertante pri ca minacanta konkurencanto, havis

granda vendo-suceso che la reprezentanti di ta medii. Pro ke la relati

inter Austria e Rusia esis mala e ke ja quik de la tempo di Bismarck,