ANTOLOGIO

Grunwald) kontre l’armeo dil rejo Polona Wladislaw II. La Granda Mastro

Ulrich von Jungingen mortis ibe, ma la kastelo di Marienburg ne

konquestesis.En 1466, tamen, la ordeno koaktesis cedar west-Prusia

inkluzite la kastelo di Marienburg a la rejo di Polonia. La Granda Mastro

transferigis lua rezideyo a Königsberg.

La lasta Granda Mastro, Albrecht de Brandenburg, enduktis la Reformo

protestanta e chanjigis, segun konsilo da Martin Luther ica Stato religial

a dukio laika. Dum 1544, Albrecht fondis l’universitato di Königsberg,

olqua havis la skopo docar ed edukar profesionale pastori ed

administranti protestanta. Pro ke lua filiulo havis mento restinta

infantal, la Princo-Elektanta di Brandenburg, divenis unesme regento e,

en la yaro 1618, heredis la dukio Prusia. Diveninte duko di Prusia, la

Princo- Elektanta esis samatempe vasalo dil Imperiestro e dil rejo di

Polonia. Lua posedaji extensesis duime en la Santa Imperio

(Brandenburg) e duime adextere (est-Prusia). La chefurbo dil nova Stato

268

esis nekontesteble Königsberg diveninta, dum la tempo dil Germana

kavalieri e kom membro di la Hanso, komercala urbo super omna

komparo a to quo existis en Brandenburg. La Princo-Elektanta Friedrich-

Wilhelm, regnanta de 1640 til 1688, obtenis dum 1656 la agnosko dal rejo

di Polonia e dum 1657 olta da Suedia pri lua integra suvereneso koncerne

la dukio Prusia. Pos la revoko dil Nantes-Edikto, il aceptis la Franca

hugenoti tam multe en Berlin kam en est-Prusia ed en Königsberg. En

Königsberg, do exter la Santa Imperio ube ico ne esabus posibla, ye la

18ma di januaro 1701, la Princo-Elektanta Friedrich III igis su kronizar,

sub la nomo Friedrich I-ma. Oficale il esis nur «Rejo en Prusia», t.e. en

Brandenburg lu duris esar Princo-Elektanta. Erste Friedrich II nomizis

«Prusia» lua omna posedaji e konseque esis «Rejo di Prusia». La lasta de

le Hohenzollern qua kronizigis su ibe esis Wilhelm I-ma en 1861. Exakte

170 yari pos la kronizo dil unesma rejo di Prusia en Königsberg, ye la

18ma di januaro 1871 en la kastelo di Versailles, rejo Wilhelm I-ma

proklamesis kom Germana Imperiestro. Til la fino dil tempo monarkial

en la yaro 1918, Königsberg havis la titulo ofical di «chefurbo e rezideyo-

urbo rejal».

Komence dil XVIIIma yarcento, la pesto senpopuligis granda parti de est-

Prusia. Rejo Friedrich-Wilhelm I-ma konseque havis interesto atraktigar

adibe homi veninta de altra Europana landi por «ripopulizar» la dezerta

regioni. Esis ondi de enmigrinti: Franca hugenoti, Suisa Kalvinani, la

protestanti ekpulsita de Salzburg, Skoti. Li intermixis kun la restaji dil

Prusiani aborijena, kun la Germani, la Lituaniani e la Poloni qui habitis

en certena parti de ca lando. Est-Prusia esis enmigradolando quale Usa.

De ita omna genti diversa, formacesis la homogena habitantaro di est-

Prusia.

En 1724, en Königsberg naskis Immanuel Kant. Ilu redaktis ibe lua

nemortiva verki e vivis ibe til lua transpaso, dum 1804. Ilua spirito

kontenis l’Universo ; ma dum lua tota vivo durinta preske 80 yari, il vidis

nur la peizaji di est-Prusia e la nura urbo Königsberg. En la prefaco di lua

verko «Antropologio de vidpunto pragmatal», ilu facis laudo pri lua

amata nasko-urbo: «Un grand urbo, meze di Stato qua kunvenigas la

asembli dil guvernerio, un universitato (por la kultivo dil cienci) ed

oportuna situeso dil trafiko maral, posibligante komerco per voyo fluvial

inter la internajo di la lando e kontigua o fora regioni, havante mori e

lingui diferanta, - tale esas, segun exemplo di Königsberg an la fluvio

Pregel, la urbo quan on povas konsiderar kom apta a la developado dil

konoco di la homi e dil mondo, ed ube, sen voyajo, ita konoco povas

aquiresar.»

Kant ne esis la unika granda viro di Königsberg. Dum la XVIIma yarcento,

la poeto Simon Dach skribis ibe nemortiva poemi e kunvenigis cirkum ilu

grupo de poeti e muzikisti.La maxim konocata Kristnasko-kanti Germana

269

havas lia origino en Königsberg. Johann Christoph Gottsched (1700-

1766), la „papo“ di la Germana literaturo dum lua vivotempo, naskis e

studiadis en Königsberg. E plura altri…

Dum la Sepyara milito, est-Prusia okupesis dal Rusi de 1758 til 1762. La

Rusa guberniestro, barono Nikolaos de Korff, esis aristokrato Germana di

Kurlando e mem ne savis la Rusa linguo. L’administrerio Germana di

Königsberg pluduris quale antee. Lo esas a la Rusa imperiestrino

Elisabeth, a qua Immanuel Kant skribis letro ye la 14ma di decembro

1758 por demandar ad el nominesar kom profesoro pri logiko e

metafiziko che la universitato di Königsberg. Friedrich la Granda esis

talgrade deskontenta pro la kunlaboro da lua regnati kun la Rusi, ke, pos

la milito, il ne plus venis a Königsberg.

Königsberg esas loko historial. Adhike refujabis la Korto di Berlin pos la