Фаўст

Пакінуў нівы я, паляны
У цемрыве глухой начы,
Каб, жудасным адчаем гнаны,
Самому ад сябе ўцячы.
Усе спакусы і ўсе звады
З сваёй я вытруціў крыві,
Любві нябеснай зноў я рады
І рады зноў зямной любві.

Пакінь скуголіць, пудзель, супакойся!
Чаго ты ўздыбіў хіб, грызеш парог?
Ідзі за печ прыляж, не бойся,
Пазбудзься й ты сваіх трывог.
Калі за горадам дарэчы дужа
Твая была мне весялосць,
Дык тут, няўрымслівы мой дружа,
Будзь як жаданы і спакойны госць.

Калі ў пакоі цесным гэтым
Праменьчык цемру разграбе,
Узняты ў высі духам светлым,
Ты быццам спазнаеш сябе,—
Выходзіць розум з укрыцця.
І я тады, цяплом сагрэты,
Няўтольна п’ю з крыніц жыцця!

Дык не скуголь, прашу! Святыя гукі,
Якія сэрца грэюць, не павінны
Заглухнуць у выцці звярыным.
Мы ведаем, што людзі ад дакукі
З вялікіх ісцін строяць кпіны
І вельмі часта могуць самі
На іх накідвацца ліхімі псамі.

Ой гора мне! Хоць маю сілу волі,
Але ці ж гэтага даволі?
Чаму павінна высахнуць крыніца?
Чаму, сасмяглы, мушу адступіцца?
Не! я дасведчаны няблага:
Каб недастачу ў шчасці замяніць,
Мы звышзямное вучымся цаніць;
Наканавана ж нам да чыстай праўды прага,
Што выяўляецца на гэтым свеце —
І толькі ў Новым Запавеце.
Дык разгарну ж той кнігі першароднай
Святы арыгінал
І, ўклаўшы ў працу ўвесь запал,
Яго ўключу ў здабытак мовы роднай.

(Разгортвае фаліянт і пачынае перакладаць.)

Напісана: «Было спачатку Слова!»^{21}
Ці так? Ці ясна? Ці не памылкова?
Лічу, для Слова гонару зашмат,—
Перакладу я лепш на іншы лад,
Натхнёны згадкаю магічнай.
«Была спачатку Думка!» — Так лагічней.
Але без спеху толькі, з першых фраз
Каб я ў бяссэнсіцы не ўграз,—
Бо хіба ж Думка што-небудзь тварыла?
Скажу ясней: «Была спачатку Сіла!»
Пішу, а сэрца кроіць пачуццё,
Што не, не Сілай творыцца быццё.
Чакай, — мо Воля, Розум,
Дзеянне, Парыў?
Так, «Дзеяннем сусвет пачаты быў!»

Пудзель, калі застаешся са мною,
Не скавычы, дай спакою;
Не пераношу сабачай скуглы —
Вельмі настырны ты, хоць і малы.
Ты дакучаеш мне ў часе работы.
Я, хоць і без асаблівай ахвоты,—
Мушу сказаць — не хавайся за печ,
Дзверы адчынены — прэч!

Што раптам бачу тут?
Нібыта здань залезла ў кут.
ЦІ праўда гэта? Сон?
Расце мой пудзель, страшны ён!
Ён пухне ўгору, у бакі.
Ён велізарны стаў такі,
Што бегемота перарос!
Паслаў мне ваўкалака лёс!
У зрэнках — вогненная злосць.
О! Я пазнаў цябе, мой госць!
Пабачым, спадабаецца ці не
Ключ Саламона^{22} напаўсатане!

Духі (на калідоры)

З нашай хеўры чорт
У пастку ўлез, як хорт!
Мы ж каля дзвярэй стаім:
Нельга нам ісці за ім.
Пільна сочым мы!
Тут снуём і там,
Каб хітругу нам
Выбавіць з турмы,
Каб дапамагчы
Сябруку ўцячы;
Ён таксама нас
Вызваляў не раз!

Фаўст