саллайыр. Бирдян эюрцр ки, гуйунун бир
тяряфиндя бюйцк бир илан вар. Илан кишини
эюряндя адам кими дил ачыб йалвармаьа
башлайыр:
- Ня олар, мяни бу гуйудан чыхарт. Сяни
дцнйа малына гяни едярям. Аманын бир
эцнцдцр, йохса бу арвад мяним бейними тамам
дянэ едяъяк. Эюр цч эцндя мяни ня кюкя салыб?
Кишинин илана йазыьы эялир. Кяндири
саллайыб ону гуйудан чыхарыр. Илан кишийя
дейир:
- Мян эедиб падшащын аман-заман,
эюзцнцн аьы-гарасы олан биръя гызынын
бойнуна доланаъаьам. Ня гядяр овсунчу эялся
дя ачылмайаъаьам. Сян эялярсян, додагларыны
йавашъа тярпядярсян, онда ачылыб эедярям.
Падшащ да сяня ня истясян веряр. Анъаг
сянинля бир шяртим вар: цч дяфядян артыг
мяним далымъа эялсян, сяни чалаъаьам.
Илан дедийи кими дя едир. Эедиб
падшащын гызынын бойнуна доланыр. Ня гядяр
овсунчу эялирся дя илан ачылмыр ки, ачылмыр.
Хябяр Фатманын яриня чатан кими тез юзцнц
сарайа йетирир. Гызын йанына эялир. Дярщал
иланы таныйыр. Падшаща дейир:
283
- Падшащ саь олсун, мян сянин гызыны бу
бяладан хилас еляйя билярям.
Падшащ кишинин ял-айаьына дюшянир.
Киши сорушур:
- Мяня ня гядяр янам верярсян?
Падшащ дейир:
- Сяня юзцн аьырлыгда гызыл верярям.
Киши разылашыр. Башлайыр додагларыны
тярпятмяйя. Илан бир эюз гырпымында гызын
бойнундан ачылыб эедир. Киши иланы цч
падшащ гызынын бойнундан ачыб варланыр.
Бир эцн кишинин йанына эялиб
башлайырлар ки, бяс демязсянми филан
падшащын да гызынын бойнуна илан доланыб.
Эедяк, ону хилас еля. Иланын дедийи шярт
кишинин йадына дцшцр. Она эюря дя эетмяк
истямир.
Йалварыб-йахарырлар.
Киши
йумшалыр, эетмяйя мяъбур олур. Сарайа
чатанда бахыб эюрцр ки, бяли, йеня дя щямин
иланды. Киши горхудан айаг цстя гуруйуб галыр.
Ня гядяр истяйир ки, додагларыны тярпятсин,
тагяти чатмыр. Бирдян киши уъадан баьырыр:
- Илан, Фатма эялир! Фатма эялир! Мян
эетдим, сян юзцн билярсян, – дейиб гачмаьа
башлайыр.
Илан «Фатма» сюзцнц ешидян кими гызын
бойнундан ачылыб далдаланмаьа йер ахтарыр.
Муртуз адлы бир кяндхуда варыймыш. Она
ел арасында кяндхуда дейярлярмиш. Ъамаатын
284
гяними имиш, иллащ да якинчилярин. Мящсулун
ондан бирини онлара верярмиш, галаныны ися
юзц мянимсяйярмиш. Бу залым кяндхуданы щеч
кимин эюрмяйя эюзц йохуймуш.
Бир дяфя дя мящсул йыьыланда кяндхуда
бичинчиляри башынын цстцнц кясдирибмиш.
Аьсаггаллар эизлин-эизлин пычылдашырлар ки,
неъя едяк кяндхуда рядд олуб эетсин. Бичинчи
Мурадын оьлу онларын сюзляриня гулаг
асырмыш. Истяйир ки, аьсаггалларын сюзцня
гошулсун. Атасынын сюзц йадына дцшцр:
«Гашыг чюмчядян бюйцк олмаз». Фикирляшир ки,
онлар мяндян бюйцкдцрляр, инъийярляр. Амма
аьсаггаллардан биринин дедийи: «Неъя едяк ки,
кяндхуда бурадан рядд олуб эетсин», - сюзц ону
ращат бурахмыр ки, бурахмыр. Ахыры сющбятя
гарышасы олур:
- Онун ялаъы мяндя. Мян еля бир фянд
ишлядярям ки, кяндхуда бурадан эедяр.
Буну ешидян Щясян адлы бир киши дейир:
- Ещ, ай оьул, онун ялаъы биръя «дайан
долдурум» тцфянэиндядир. Она да цряк
лазымдыр.
Мурадын оьлу бир дя дейир:
- Йох, Щясян дайы, мян еля еляйярям ки,
кяндхуда лап папаьыны гойуб гачар.
Щясян киши марагла сорушур:
- Ахы неъя еляйярсян, ай оьул?
Мурадын оьлу дейир:
- Щяр бир ишин дя юз цсулу вар. Аллащ
гойса бир-ики эцня эюрярсиниз.
Мурадын оьлу еля щямин андан тядбир
эюрмяйя башлады. Тай-тушларыны башына
йыьыб цч чанах гурбаьа тутдурду. Ахшам
285
гурбаьалары кяндхуданын щовузуна бурахды.
Бяли, йай ола, гурбаьа эюлц ола. Гурултудан
гулаг тутулурду. Кяндхуда ня иллащ елядися,
сяс-кцйдян йата билмяди. Йериндя ща о йан-бу
йана чеврилдися, эюзцня йуху эетмяди ки,
эетмяди. Дуруб щовуза даш атды, щай-кцй
салды, йеня дя хейри олмады.
Сящяри дириэюзлц ачан кяндхуда дуруб о
башдан кянддян гачды. Ъамаат бундан истифадя
едиб хейли мящсул эютцрдц. Амма
гурбаьаларын гурултусу кянди башына
эютцрмцшдц. Щясян киши Мурадын оьлуну
эюрцб деди:
- Ай оьул, чох саь ол, о мярдцмязары
башымыздан рядд елядин. Амма бизим юзцмцзц
дя хатайа салдын. Гурбаьаларын сяси бизи лап
тянэя эятириб.
Мурадын оьлу эцлцб деди:
- Онун да чаряси вар, Щясян дайы. Сиз бир
йаьлы плов биширтдирин, эялиб онларын
щамысыны говарам.
Щясян кишини фикир эютцрдц:
- Айя, эюрясян, бу о гурбаьалары неъя
говаъаг? Нятяри еляйяъяк?
Ертяси эцн кянддя гурбаьа сяси
ешидилмирди. Щамы тяяъъцб едирди. Сян демя,
бичинчи оьлу узун бир чатыны гулаъ-гулаъ едиб
щовуза атыбмыш. Чатыны илан щесаб едян
гурбаьалар
аьызларына
су
алыб
эизлянмишдиляр. Аьсаггаллар буну эюрцб
Мурадын оьлуна «ящсян» дедиляр.
286
Бир таъир узаг сяфяря чыхыр. Йолда бир
кишинин евиндя эеъялямяли олур. Ев йийяси