йаман касыб имиш. Гонаг чыхыб эедяндя ев
йийяси дейир:
- Беля дя галмаз.
Ай ютцр, ил доланыр. Эцнлярин бир эцнц
таъир юз йолуну щямин кишинин евиндян салыр.
Таъир эюрцр ки, киши варланыб. Бир нечя
эцндян сонра таъир эетмяли олур. Ев йийяси
йеня дя дейир:
- Беля дя галмаз.
Таъир кишинин сюзцня лап мяятял галыр.
Юз-юзцня дцшцнцр: «Неъя йяни беля дя галмаз.
Йахшы, касыб идин, варландын. Бяс юзэя ня
олмалыдыр?»
Таъир кишинин сюзцнц унуда билмир.
Арадан бир мцддят кечяндян сонра йеня дя
щямин кишинин евиня гонаг эедир. Она дейирляр
ки, киши йохдур, рящмятя эедиб. Таъир онун
гябрини зийарят елямяйя эедир. Эюрцр ки,
рящмятлик щямишя дедийи сюзц башдашына да
йаздырыб: «Беля дя галмаз». Таъир юз-юзцня
дейир: «Йахшы, касыб идин, варландын. Варлы
идин, юлдцн. Бяс юляндян сонра ня оласыдыр
ки?». Фикирли-фикирли дайаныб бахыр.
Гяфилдян илдырым чахыр, эюй эурулдайыр,
лейсан тюкцлцр. Бир боран гопур, эял эюрясян.
Сел-су дцнйаны аьзына алыб апарыр. Таъир
эюрцр ки, сел о рящмятлийин дя гябрини йуйуб
апарды. Юз-юзцня дейир:
- Аллащ сяня рящмят елясин! Дцз
дейирсянмиш, беля дя галмаз.
287
Кечмиш заманларда бир эянъяли газанъ
далынъа башга бир юлкяйя йола дцшцр. Бир
сящрада ики иранлы иля растлашыр. Бир-
бириндян щал-ящвал тутандан сонра беля мялум
олур ки, иранлылар да газанъ далынъа
эедирляр. Щя, онлар бир мцддят беляъя дейя-
эцля йол эедирляр. Йолда бярк аъырлар.
Дейирляр ки, бяс нейляйяк, ня йейяк?
Аълыьымызы няйнян юлдцряк? Чох
фикирляширляр, чох эютцр-гой еляйирляр.
Эюрцрляр ки, балам, йемяйя щеч няляри йохду,
аъгарнына йол йеримяк дя чятин ишди. Габагда
бир цмид йери, бир ишыг эялян, тцстц чыхан йер
йохду. Иранлынын бири дейир:
- Щя, гардаш, мяндя бир аз говут, бир аз да
гянд вар.
О бири иранлы ися дейир:
- Мяндя бир аз су вар.
Эянъялидя щеч ня йохуйду. Амма юзцнц о
йеря гомайыб деди:
- Щя, гардашлар, бизя та ня лазымды ки?
Гяндимиз вар, говудумуз вар, эялин щалва
дцзялдиб йейяк.
Иранлылар эянъяли йолдашларынын бу
тяклифини
чох
бяйяндиляр.
Сонра
фикирляшдиляр ки, бяс щалваны ким дцзялтсин.
Эянъяли деди:
- Валлащ мяним ялимдян беля иш эялян
дейил. Бялкя сиз юзцнцз…
Иранлылар щалва гайырмаьы юз
бойунларына эютцрдцляр. Бир аздан щалва
щазыр олду. Амма бахыб эюрцрляр ки, щалва
288
азды. Бу щалваны цч адамын арасында
бюлсяляр, щеч кимя бир шей дцшмяйяъяк.
Эянъяли иши беля эюрцб тез диллянир:
- Щя, гардашлар, дцзц, мян щяля чох
аъмамышам. Щям дя ки, еля ушаглыгдан мяним
щалвайнан арам йохду. Амма нейляйим, та ялаъ
йохду. Инди эялин беля еляйяк: бу щалваны бир
адам йеся йахшыды. Щеч олмаса бир адам тох
олса, о бирилярин дя голундан чякиб апарар.
Аллащ кяримди, о бириляринин дя рузусуну
Аллащ юзц йетиряр.
Иранлылар эянъялинин бу тяклифи иля дя
разылашырлар. Чох дцшцнцб-дашынырлар ки,
бяс нейляйяк, нятяри еляйяк, щалваны кимя
веряк?
Эянъяли деди:
- Мяним рящмятлик атам дейярди ки, Иран
щалвасы чох тамлы олур. Амма сюзцн дцзц,
мяним щалвайнан щеч арам йохду. Щяр щалда
бир адам йеся йахшыды.
Иранлынын бири дейир:
- Ъан гардаш, эялин беля шярт кясяк.
Щалваны гойаг дурсун бир тяряфдя. Эялин бу
эеъя йыхылыб йатаг. Сящяр обашдан дуруб
йухумузу бир-биримизя сюйляйяк. Эюряк ким
даща йахшы йуху эюрцр. Кимин йухусу йахшы
олса, щалваны да гой еля о йесин.
Цчц дя бу шяртля разылашырлар. Щалваны
гойурлар тир тяряфя, цстцня дя бир йекя папаг
гойурлар ки, эеъя гурд-гуш эялиб йемясин.
Кялляни атыб йатырлар. Иранлылар бярк
йорулдугларындан о саат йухуйа эедирляр.
Эянъяли ися йата билмир, иранлыларын йухуйа
эетмяйини эюзляйир. Онлар йухуйа эедян кими
289
кирмишъя дуруб щалваны йейир, папаьы да
аьзыцстя чевирир, быьларына да тумар вериб,
кялляни атыб йатыр.
Сящяр иранлылар йухудан лап тез
ойанырлар. Бахыб эюрцрляр ки, эянъяли
йолдашлары йаман ширин-ширин йатыр.
Ойатмаьа да гыймырлар. Икиси дя мязлум-
мязлум отуруб эянъялинин йухудан дурмасыны
эюзляйирляр. Эцн эцнорта олур. Иранлылар
бахыб эюрцрляр ки, эянъяли щеч ойанана
охшамыр. Бир-ики дяфя юксцрцрляр ки,
эюрсцнляр щеч эянъялийя тясир еляйирми?
Эюрцрляр ки, йох, мцмкцн олмур. Аъындан да
юлцрляр. Ахыры мяъбур олуб эянъяли
йолдашларыны «ъан гардаш, ойан, эцн йахыр», -
дейя-дейя ойадырлар. Эянъяли эюзцйумулу бир
о цзц цстя, бир бу цзц цстя чеврилир.
Хырылтылы сясля дейир:
- Щя, ойанмышам, сюзцнцзц дейин.
Иранлынын бири дейир:
- Эянъяли гардаш, ня мяслящят эюрцрсян,
башлайаг йухумузу данышмаьа?
Эянъяли дейир:
- Башлайын, башлайын. Лап ахырда мян
сюйляйяъям эюрдцйцм йухуну.
Биринъи иранлы дейир:
- Бу эеъя ъаным фяда олмуш Щязрят Аббас