Гронкі гневу

— Паслухайце, — сказаў ён. — Вы не ведаеце, што творыце. Вы дзяцей хочаце замарыць голадам.

— Маўчаць, чырвоная сволач!

На святло выйшаў грузны, прысадзісты чалавек. У руцэ ён трымаў новенькае белае дзяржальна ад кіркі.

Кейсі паўтарыў:

— Вы не ведаеце, што творыце.

Чалавек замахнуўся дзяржальнам. Кейсі нырнуў уніз. Цяжкая палка з глухім трэскам ударыла яго па скроні. Кейсі адваліўся ўбок, у цемру.

— Госпадзі, Джордж! Ты, няйначай, забіў яго!

— Пасвяці, — сказаў Джордж. — Таму як і трэба, сволачы. — Пучок святла ўпаў уніз, пашнарыў па зямлі і асвятліў размажджэраную галаву прапаведніка.

Том паглядзеў на Кейсі. Вузкі пучок святла выхапіў з цемры масіўныя ногі Джорджа і новую белую ручку ад кіркі. Том скокнуў моўчкі. Ён выхапіў палку ў Джорджа з рук. Першы ўдар — ён зразумеў адразу — не трапіў у цэль, прыйшоўся па плячы, але другі раз цяжкая палка з усяе сілы апусцілася на галаву, і, калі чалавек паваліўся, на яе абрынуліся яшчэ тры ўдары. Пучкі святла загойсалі з боку ў бок. Пачуліся крыкі, тупат ног, трэск кустоўя. Том стаяў над распластаным на зямлі целам. І раптам — слізгатлівы ўдар па галаве. Тома нібы працяло токам. Ён пабег уздоўж ручая, нізка прыгнуўшыся. Ззаду заплёхалі па вадзе ногі. Том крута збочыў і, прадзіраючыся між кустоў, забраўся ў самы гушчар яданоснага сумаху. Там, прыпаўшы да зямлі, замёр. Крокі набліжаліся, святло электрычных ліхтароў прасвечвала ручай да самага дна. Том паўзком падняўся па адхоне і апынуўся ў фруктовым садзе. Крыкі даносіліся і сюды. Яго шукалі ўнізе, каля ручая. Том нізка прыгнуўся і пабег напрасткі па садовых градах, і камякі зямлі расціскаліся пад яго нагамі, ляцелі ў бакі. Наперадзе ён разгледзеў кустоўе, якое акаймоўвала арашальную канаву. Ён пралез праз жываплот, прадраўся праз вінаграднік і кусты ажыны. Там, хрыпла дыхаючы, лёг на зямлю. Твар і нос у яго анямелі. Нос быў разбіты, па падбародку тонкім струменьчыкам сцякала кроў. Ён ляжаў ніцма, пакуль не праяснілася ў галаве. І тады паволі папоўз да краю канавы. Абмыў твар халоднай вадой, адарваў шматок ад падола сваёй сіняй кашулі і прыклаў да параненай шчакі і да носа. Востры боль апёк яго твар.

Навальнічная хмара адплыла ўжо на край небасхілу — чорная пляма на зорным небе. Зноў запанавала начная цішыня.

Том ступіў у ваду і адразу страціў апору пад нагамі. Разы два ўзмахнуўшы рукамі, ён пераплыў канаву і з цяжкасцю вылез на другі бераг. Мокрая адзежа прыліпла да цела. Ён з плёскатам зрабіў некалькі крокаў, у чаравіках хлюпала вада. Том сеў, зняў чаравікі, выліў з іх ваду. Потым выціснуў ваду ўнізе з калашын, зняў пінжак і выкруціў яго.

Наперадзе, каля шашы, па зямлі скакалі агні электрычных ліхтарыкаў — яго шукалі ў прыдарожных канавах. Асцярожна ступаючы, Том пайшоў па скошаным лузе. У чаравіках ужо не хлюпала. Ён наўздагад пакіраваў на другі край пакошы і нарэшце выбраўся на грунтавую дарогу. Крадучыся, ён падышоў да прамавугольніка лагера.

Вартавы, пачуўшы шоргат, крыкнуў:

— Хто ідзе?

Том упаў на жывот і замёр, промень святла слізгануў над ім. Том бясшумна падпоўз да свайго доміка. Рыпнулі завесы дзвярэй. Пачуўся голас маці — спакойны, цвёрды, не заспаны:

— Хто тут?

— Я, Том.

— Ты б ужо спаць клаўся. Эла яшчэ няма.

— Пэўна, дзеўку знайшоў.

— Ідзі кладзіся, — ціха сказала маці. — Вунь там, каля акна.

Том знайшоў свой матрац і раздзеўся дагала. Ён ляжаў пад коўдрай і калаціўся ўсім целам. Анямеласць у разбітым твары праходзіла, і боль цяпер разліваўся па ўсёй галаве.

Толькі праз гадзіну вярнуўся Эл. Ён асцярожна падышоў да Тома і наступіў на яго мокрую адзежу.

— Тсс… — прашаптаў Том.

Эл шэптам запытаўся:

— Не спіш? Дзе ты так прамок?

— Тсс… Раніцай скажу.

Бацька перавярнуўся на спіну, гучна запыхкаў і захроп.

— Які ты халодны, — сказаў Эл.

— Тсс… Спі. — Маленькае акенца шэрым квадратам выступала з цемры.

Тома сон не браў. Нервы на твары ажылі і занылі, балела скула, разбіты нос распух, у ім затахкаў такі моцны боль, ад якога, здавалася, усё цела скаланаецца і падскоквае. Том глядзеў на маленькі квадрат акна, бачыў, як паволі праслізгваюць і знікаюць за аконнай рамай зоркі. Час ад часу да яго слыху даносіліся крокі вартавых.

Нарэшце недзе далёка заспявалі пеўні, акно крыху пасвятлела. Том дакрануўся кончыкамі пальцаў да апухлага твару, і Эл, патрывожаны гэтым рухам, застагнаў і замармытаў у сне.