…І цуды, і страхі (зборнік)

…у свата своего знашол (нявестку – В. Б.) и правом… презыскал на свату своем за шкоды, што на свадбу, женечы сына, наложыл 30 коп грошей… ниж ли тот сват мой нехотечы мене тых шкод платити, дочку свою, а невестку мою мне выдал.

Увогуле, бацькі мелі вялікую ўладу над жыццём сваіх дарослых дзяцей. З іх згоды і парады рабіўся выбар, менавіта яны звярталіся са скаргамі ў суд, з іх словаў пісар запісваў пра здарэнні ў сям’і маладых:…Отдал был дочку свою Неделку вжо год пяты… Гришка (муж дачкі – В. Б.) отпор чинил: “Я дочки его, а жоны своей не вбиваю… для чого од мяне проч утекае?” Пытал тое Неделки, если з мужем тым хотела мешкати? “…Не хочу… муж мой мал, со мною спать не може…” Што пакрыўджаны Грышка тлумачыў тым, што жонка яму невянчаная.

Другі бацька-падданы скардзіўся ў судзе на зяця: …иж жону свою, а дочку его Веру одгоняеть, не хотечи ее за жону мети, а жона дей ему вянчальная. Кандрат (зяць – В. Б.) паведаміў: “иж я яе не одгоняю и за жону мети хочу, одно сама од него одходить”. Сенько (бацька – В. Б.) поведил, иж завжды перед врадом за жону бере, а з дому выбивае… За што суд пакараў мужа-задзіру штрафам у тры рублі і загадаў яму тую Веру за жону мети.

Часам бацькі заступаліся за сваіх дачок, якіх самі замуж выправили, бачачы немагчымасць сумеснага жыцця, не жадаючы ім далейшых пакутаў, выплочвалі іншаму боку грошы за вясельныя страты і забіралі небараку назад пад бацькоўскую страху. …Жаловал подданы Кондрат на подданую Богдановую, вдаву, иж дей за сына своего Ивашуту взялом у нее дочку Моню, то… она тую девку свою, жону сына моего, однимае и сыну моему яко жоны дать не хоча. Богдановая поведила, иж за тыми причынами дочки своей не дам, же сын недарос лет и злое мешкане с дочкою моею мел, жона ему невенчальная. И дочка ее поведила, иж за них быть не хоча, мае ему шкоду, што на свадбу выложил, нагородити и што ся с рахунку нашло за мед, пиво, за мясо, гуси, куры… заплатить.

Іншая небарака, Зіновія, двойчы ўцякала ад мужа, пакуль бацька яе досыць не вчыніў, г. зн. заплаціў за шкоды ды расходы, і тады бацька маладога мужа, падданы Хама, пагадзіўся адпусціць Зіновію вольнай.

…На той невестцы своей и на Лукяну (яе бацьку – В. Б.) я, ани сын мой не маю нияких шкод искать, ани ей забороняти за кого исти, яко усхоча, так нехай ся справуе яко ее воля буде.

У найгоршым выпадку справа магла скончыцца і трагічна, і маці заставалася адно наракаць у судзе на свайго зяця: …не ведаю з яких причин тую жону сваю где подел без ведома, чы забил ее, чы утапил ее и жадное справы о ней дати не хоча и маетности посагу ее вернути не хоча, кеды ж яна потомства жадного з ним не мела.

Здаралася, што ўцякалі й мужы, пакінуўшы бацькоў і вянчаную жонку. У актавай кнізе сустрэўся запіс шлюбнай дамовы, у якой жаніх перад вяселлем абяцаў бацькам нявесты послушон быти и до самой смерти опатрывать и приодевать, так и во всяких потребах… помочон быть… Абяцаўся быць ратункам і подпаможенем у старасці. Але ж часам парушыў абяцанні і ўцёк без следу.