…І цуды, і страхі (зборнік)

Крыху іншыя шлюбныя матывы й настроі гучаць у радках, якія тычацца шляхты. Павага да асобы, гжэчнасць і высакароднасць змушаюць забывацца пра тое, што гартаешьстаронкі судовых дакументаў:…верная милость малжонка моего… взял собе за сына и зятя… беручи за себе в стан светы малженски жонку зацне уражоное панее… за ведомостю и позволенем матки моее милое и теж приятелей моих, пашедши в малженство…

Пры складанні дарчых лістоў, а таксама і тэстаментаў, мужы найперш клапаціліся пра сваіх жонак, аберагаючы іх нават ад сваіх уласных сваякоў: я, земянин… дознавши службу и великую милость ку собе жоны моее милое Раины, а про то я хотечы мети, абы жона моя по смерти моей, од близких и кревных моих жадное трудности не прыймовала, записую ей по смерти моей речы мое рухомые, то есть золото, серебро, шаты, перлы, цын, меди, кони...

…дознавши ку собе цнотливое, верное и повольное заховане и услуговане од малжонки моее Ганны… теж з доброты своее, милости и ласки своее против ее, жонки моее, даю, дарую…

Наступны фрагмент – узор стаўлення мужчыны да кабеты, сваёй жонкі, у час ліхалецця. У 1576 годзе Літву трэслі набегі крымскіх татараў. Шляхціц Міхайла Стойдзерава падае запіс у актавую кнігу: на тот час малжонки своее тут с собою ку сознаню прыбавити не мог для небеспеченства, которое часу теперешнего в краях наших од татар есть…

Іншае сведчанне – зямянкі Марыны Шчавінскай: …не могучи… для кривд од некоторых долеглостей на вдовем столцу мешкати, пайшла есми замуж за учсцивого пана Яна Якубовича… которы и деток набывшы…. и дознавши од него ку собе статечное заховане и верную а правдивую милость…

Цікава, што полікультурная моўная сітуацыя, якая была ўласцівая насельнікам Вялікага Княства, знайшла адлюстраванне і ў сям’і. Муж і жонка, складаючы які-колечы агульны дакумент ці дамову, падпісваючы мамрам ці палюбоўную ўгоду, ставілі свае ўласнаручныя подпісы так, як прывыклі: …а вчинивши мамрам голый неписаный, прыложывшы до него печат мою и подписавшы руку свою писмом руским, также дей и малжонка моя Раина Зиновичовна до того ж мамраму печат свою приложивши и руку свою писмом полским подписала…

Перад вяселлем, якое мусіла адбыцца ў княскай фаміліі Гаўрылы Казбулатавіча Пяцігорца, у прысутнасці вялікай колькасці высакародных і пачцівых людзей, вознага, бацькоў нявесты і самога жаніха, вырашалася пытанне тэрміну шлюбу і месца, у якім мае адбыцца тая падзея. Князь-бацька пастанавіў даведацца …яко панна… если за тым (жаніхом) у малженство исти хоча... На што маладая князёўна-паненка паведаміла перад усімі прысутнымі: жадным обычаем исти не хочу!