Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Վաղվա գնդային զեկույցին ներկայանալուց առաջ հարկավոր է մի լավ քնել։ Ես ցանկացա ձեզ, թեկուզ և մասամբ, իրազեկ դարձնել, թե մեր գնդում ինչն ինչոց է։ Գնդապետ Շրեդերը մայոր Վենցելին չի սիրում և առհասարակ շատ տարօրինակ մարդ է։ Կապիտան Սագները, հոժարականների վարժախմբի պետը, Շրեդերին իսկական զինվոր է համարում, չնայած որ գնդապետ Շրեդերը ոչ մի բանից այնքան չի վախենում, որքան ռազմաճակատ ընկնելուց։ Սագները շատ բան տեսած մարդ է, ինչպես և Շրեդերը, նա պահեստի սպաներին ատում է և նրանց անվանում հոտած քաղաքացիներ։ Հոժարականներին նա համարում է վայրի կենդանիներ, նրանց, ասում է նա, պետք է դարձնել ռազմական մեքենաներ, ուսադիրներին աստղեր կպցնել և ուղարկել ռազմաճակատ, որպեսզի նրանց այնտեղ կոտորեն կադրային ազնիվ սպաների փոխարեն, որոնց պետք է պահել որպես սերմացու։ Առհասարակ բանակում ամեն ինչից փթռակի հոտ է գալիս,— ասաց հոժարականը, վերմակը քաշելով վրան։— Մասսաները դեռ չեն հասունացել և աչքները չռած թույլ են աալիս, որ իրենց ռազմաճակատ քշեն և այնտեղ լապշայի պես կտրատեն։ Երբ մեկին գնդակ է դիպչում, միայն մի «մայրիկ ջան» է մրմնջում, և վերջ։ Ներկայումս հերոսներ չան, կան միայն մորթելու ենթակա անասուններ և գլխավոր շտաբներում նստած մսագործներ։ Սպասեցե՛ք, նրանք դեռ բանը ապստամբության կհասցնեն։ Ա՜յ, թե տուրուդմբոց կլինի։ Եվ ուրեմն, կեցցե՜ բանակը։ Բարի գիշեր։

Հոժարականը լռեց, հետո սկսեց վերմակի տակ շուռումուռ գալ և, ի վերջո, հարցրեց.

— Քնա՞ծ եք, ընկեր։

— Քունս չի տանում,— պատասխանեց Շվեյկն իր մահճակի վրայից,— միտք եմ անում․․․

— Իսկ ինչի՞ մասին, ընկեր։

— Այն «Խիզախության համար» արծաթե մեծ մեդալի մասին, որ ստացել էր Վինոգրադիի Վավրովսկա փողոցում ապրող մի խառատ, ազգանունը Մլիչկո։ Պատերազմի հենց սկզբին ամբողջ գնդում նա առաջինն էր եղել, որի ոտքն արկը կտրել էր։ Մլիչկոն ձրի արհեստական ոտք էր ստացել և սկսել էր ամեն տեղ իր մեդալով պարծենալ։ Պարծենում էր, թե ինքը գնդի ամենաառաջին հաշմանդամն է։ Մի անգամ նա եկավ Վինոգրադիի «Ապոլոն» պանդոկը և այնտեղ կռվի բռնվեց սպանդանոցի մսագործի հետ։ Ծեծկռտոցի ժամանակ նրա արհեստական ոտքը պոկեցին ու նրանով շրմփացրին գլխին, իսկ պոկողը չգիտեր, որ ոտքն արհեստական է, և վախից ուշաթափվեց։ Թաղամասային ոստիկանատանը խառատի ոտքը նորից տեղը գցեցին, բայց այդ օրվանից նա գազազեց իր «Խիզախության համար» արծաթե մեծ մեդալի վրա ու տարավ, որ լոմբարդում գրավ դնի։ Այնտեղ նրան չամփեցին իր մեդալի հետ, և սկսվեցին անախորժությունները։ Պատերազմի հաշմանդամների համար ինչ-որ պատվո դատարան կա, և ահա այդ դատարանը որոշեց հետ վերցնել հիշյալ արծաթե մեդալը և, բացի դրանից, հետ վերցնել նաև արհեստական ոտքը։

— Ինչպե՞ս թե։

— Շատ պարզ։ Մի գեղեցիկ օր նրա մոտ գալիս է մի հանձնաժողով և ասում, թե նա անարժան է արհեստական ոտք կրելու, հանում է ոտքն ու տանում…

— Պակաս զվարճալի չէ,— շարունակեց Շվեյկը,— երբ պատերազմում ընկածի հարազատները մի գեղեցիկ օր մեդալ են ըստանում և հետն էլ մի գրություն, թե ահա, գիտե՞ք, ձեզ շնորհվում է սույն մեդալը, որը կախեցեք աչքի ընկնող տեղում։ Վիշեգրադիի Բեժետեխով փողոցում ապրող մի հայր, կարծելով, թե զինվորական գերատեսչությունը նրան ձեռք է առել, գազազել ու մեդալը կախել էր արտաքնոցում։ Իսկ այդ ընդհանուր արտաքնոցից, որ գտնվում էր նախասենյակում, օգտվում էր նաև մի ոստիկան, և սա նրան մատնեց որպես պետական դավաճանի։ Խեղճ մարդու բանը վատ վերջացավ։

— Այստեղից հետևում է,— ասաց հոժարականը,— որ փառքը մի հոտած ձու էլ չարժե։ Վերջերս Վիեննայում հրատարակել են «Հոժարականի հուշատետր»-ը, որի մեջ մի այսպիսի հուզիչ ոտանավոր է զետեղված․

Կռվի մեջ ընկավ կամավորն արի…

Հանուն հայրենյաց ու թագավորի

Իր ջահել կյանքը նա զոհաբերեց

Եվ ընկերներին օրինակ տվեց։

Լաֆետին դրած տանում են նրան,

Տանում են շուքով, թարմ պսակներով,

Շողում է կրծքին մի շքանշան,

Որ կապիտանն է կպցրել իր ձեռքով։

— Քանի որ ինձ թվում է, որ մեզ մոտ մարտական ոգին ընկնում է,— կարճատև պաուզայից հետո ասաց հոժարականը,— ապա առաջարկում եմ, սիրելի բարեկամ, այս մութ գիշերին մեր խաղաղ բանտում երգել թնդանոթաձիգ Յաբուրկայի մասին հորինված երգը։ Դա ռազմական ոգին բարձրացնում է։ Սակայն պետք է գոռալ ինչպես հարկն է, այնպես, որ մեզ լսի ամբողջ Մարինյան զորանոցը։ Ուստի և առաջարկում եմ մոտենալ դռանը։

Եվ մի րոպե հետո կալանատնից լսվեց այնպիսի մի ոռնոց, որ միջանցքի ապակիներն սկսեցին ցնցվել.

Նա թնդանոթն էր լցնում,

Օ՛յ լադո, հե՛յ լյուլի։

Եվ իր երգն էր նա երգում,

Օ՛յ լադո, հե՛յ լյուլի։

Հանկարծ մի արկ հարվածեց,

Օ՛յ լադո, հե՛յ լյուլի։

Քաջի գլուխը կըտրեց,

Օ՛յ լադո, հե՛յ լյուլի։

Իսկ նա կորից էր լցնում,

Օ՛յ լադո, հե՛յ լյուլի։

Եվ իր երգն էր դեռ երգում,

Օ՛յ լադո, հե՛յ լյուլի։

Բակում ոտնաձայներ հնչեցին։

— Պրոֆոսն է,— ասաց հոժարականը։— Իսկ հետինը պոդպորուչիկ Պելիկանն է, որն այսօր հերթապահ է։ Նրա հետ ծանոթ եմ «Չեշսկայա բեսեդա»-ից։ Պահեստի սպա է, իսկ առաջ մի ապահովագրական ընկերությունում վիճակագիր էր։ Նրանից սիգարետներ կստանանք։ Դե, հապա՛, մեկ էլ զլենք։

Եվ Շվեյկն ու հոժարականը նորից որոտացին․

Նա թնդանոթն էր լցնում․․․

Դուռը բացվեց, և պրոֆոսը, ըստ երևույթին հերթապահ սպայի ներկայությունից սիրտ առած, կոպտաբար գոռաց․

— Սա գազանանոց չէ։

— Պարդոն,— պատասխանեց հոժարականը, — սա Ռուդոլֆինումի ֆիլիալն է։ Համերգ է կալանավորների օգտին։ Հենց նոր ավարտվեց ծրագրի առաջին համարը «Պատերազմի սիմֆոնիան»։

— Վե՛րջ տվեք,— ասաց պոդպորուչիկ Պելիկանը կեղծ խստությամբ։― Կարծեմ գիտեք, որ ժամը իննին պետք է պառկեք, և ոչ թե դեբոշ սարքեք։ Ձեր համերգային համարը լսվում է նույնիսկ հրապարակում։