Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Մեր գումարտակը հարձակվում է թշնամու քնած ճամբարի վրա։ Մեր զինվորներից յուրաքանչյուրն իր համար ընտրում է մի թշնամի զինվոր և ամբողջ թափով սվինը մխրճում նրա կուրծքը։ Շատ լավ սրված սվինը խրվում է ինչպես կարագի մեջ, միայն երբեմն կողոսկրը ճռռում է։ Քնած թշնամիները ջղաձգվում են, մի պահ չռում իրենց զարմացած, բայց արդեն ոչինչ չտեսնող աչքերը, խռխռում և ձգվում-մնում։ Քնած թշնամիների շրթունքներին արյունոտ փրփուր է հայտնվում։ Դրանով գործը վերջանում է, և հաղթանակը մեր գումարտակի կողմն է։ Բայց ահա ավելի լավ բան։ Դա տեղի կունենա մոտավորապես երեք ամիս հետո։ Մեր գումարտակը գերի կվերցնի ռուսաց ցարին, բայց այդ մասին, պան Վանեկ, մենք կպատմենք փոքր-ինչ հետո, իսկ առայժմ պետք է նախապատրաստենք մեր անօրինակ հերոսությունը վկայող փոքրիկ էպիզոդներ, որոնց համար ստիպված պետք է լինեմ բոլորովին նոր ռազմական տերմիններ հորինել։ Ես արդեն հորինել եմ մի էպիզոդ, որը պետք է ցույց տա, թե ինչպես նռնակների բեկորներով ծակծակված մեր զինվորները ընդունակ են անձնազոհություն կատարելու։ Թշնամու ֆուգասի պայթյունից մեր ջոկապետներից մեկի, օրինակ, տասներկուերորդ կամ տասներեքերորդ վաշտի մի ջոկաաապետներից մեկի գլուխը կտրվում է։

— Apropos^[102],— ասաց հոժարականը, ձեռքը ճակատին խփելով,— քիչ էր մնում մոռանայի, պարոն օբեր-լեյտենանտ, կամ, քաղաքացիական ձևով ասած, պան Վանեկ, դուք պետք է ինձ հանձնեք բոլոր ենթասպաների ցուցակը։ Տվեք ինձ տասներկուերորդ վաշտի ջոկատապետներից որևէ մեկի անունը։ Հոուսկա՞։ Շատ լավ, ուրեմն այդ ֆուգասի պայթյունից կտրվում է Հոուսկայի գլուխը։ Գլուխը մի կողմ է նետվում, բայց մարմինն անում է ևս մի քանի քայլ, նշան է բռնում, կրակում և խփում թշնամու մի սավառնակ։ Ինքնին հասկանալի է, որ այդ հաղթանակները հանդիսավորապես կտոնվեն Շենբրունում, ընտանեկան շրջանում։ Ավստրիան գումարտակներ շատ ունի, սակայն դրանցից միայն մեկը, այսինքն հենց մերը, այնպես աչքի կընկնի, որ թագավորական տունը միայն նրա պատվին մի փոքրիկ ընտանեկան տոնահանդես կսարքի։ Բանը ներկայացվում է այնպես, ինչպես դուք տեսնում եք իմ նշումների մեջ․ էրցհերցոգի ամուսին Մարիա Վալերիի ընտանիքն այդ նպատակով իր ռեզիդենցիան Վալեզեից տեղափոխում է Շենբրուն։ Տոնահանգեսը խիստ մտերմական բնույթ ունի և տեղի է ունենում միապետի ննջարանի կողքին գտնվող դահլիճում, որը լուսավորված է սպիտակ մոմերով, քանի որ, ինչպես հայտնի է, արքունիքում էլեկտրական լամպեր չեն սիրում, որովհետև հանկարծ կարող է կարճ միացում առաջանալ, որից ծերուկ միապետը վախենում է։ Երեկոյան ժամը վեցին սկսվում է տոնահանդեսը ի պատիվ և ի փառս մեր գումարտակի։ Այդ ժամանակ նորին մեծության թոռներին բերում են դահլիճ, որը, ճիշտն ասած, հանգուցյալ թագուհու հարկաբաժնի մեջ է մնում։ Հիմա հարցն այն է, թե բացի կայսրական ընտանիքից էլ ով ներկա կլինի տոնահանդեսին։ Այդտեղ պետք է ներկա լինի և կլինի կայսեր գեներալ-համհարզ կոմս Պաարը։ Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ այդպիսի ընտանեկան և մտերմական ընդունելությունների ժամանակ երբեմն մեկն ու մեկն իրեն վատ է զգում,— ես բնավ չեմ ուղում ասել, թե կոմս Պաարը կսկսի փսխել,— ցանկալի է լեյբ–բժշկի՝ նորին մեծության արքունական խորհրդական Կերցելի ներկայությունը։ Հանուն կարգապահության, որպեսզի ընդունելությանը ներկա գտնվող պալատական օրիորդների նկատմամբ պալատական լակեյներն անպարկեշտություններ թույլ չտան, ժամանում են ավագ արքունապետ բարոն Լեդերերը, սենեկապետ կոմս Բելեգարդեն, արքունի տիկին կոմսուհի Բոմբելը, որը արքունի կանանց մեջ նույն դերն է կատարում, ինչ «մադամը» Շուգիի հասարակաց տանը։ Այդ բարձրաշխարհիկ հասարակությունը հավաքվելուց հետո գնում, զեկուցում են կայսրին։ Նա ներս է մտնում թոռների ուղեկցությամբ, սեղանի մոտ գրավում իր տեղը և կենաց ճառ արտասանում ի պատիվ մեր երթային գումարտակի։ Նրանից հետո խոսք է վերցնում էրցհերցոգուհի Մարիա Վալերին, որը գովեստով է խոսում առանձնապես ձեր մասին, պարոն ավագ գրագիր։ Ճիշտ է, ինչպես երևում է իմ նշումներից, մեր գումարտակը ծանր ու զգալի կորուստներ է կրում, քանզի առանց զոհերի գումարտակը՝ գումարտակ չէ։ Ես առաջուց նշել եմ մոտ քառասուներկու հաղթանակ, սակայն գումարտակի պատմությունը չպետք է կազմվի միայն հաղթանակներին վերաբերող չոր փաստերից։ Դուք, օրինակ, պարոն Վանեկ, կընկնեք մի գետակի մոտ, իսկ ահա Բալոունը, որ այնպես վախեցած մեզ է նայում, կզոհվի յուրօրինակ մահով, ոչ գնդակից, ոչ արկից և ոչ էլ նռնակից։ Նրան կխեղդի այն օղապարանը, որ թշնամու սավառնակից նրա վրա կնետեն հենց այն պահին, երբ նա կսկսի իր օբեր-լեյտենանտի համար ճաշ պատրաստել։

Բալոունը, ձեռքերը տրտում թափահարելով, մի կողմ քաշվեց և վհատված ասաց.

— Ի՞նչ կարող եմ անել, երբ այդպես անբախտ եմ ծնվել։ Դեռ այն ժամանակ, երբ իսկական ծառայության մեջ էի, պատահում էր, որ օրը երեք անգամ գնում էի ճաշ ստանալու, քանի դեռ չէին նստեցրել։ Մի օր այնպես պատահեց, որ ճաշին իրար հետևից երեք անգամ դոշի միս ստացա, իսկ հետո դրա համար երեք ամիս նստեցի․․․ Տե՛ր, եղիցի կամք քո։

― Մի՛ վախենաք, Բալոուն,— մխիթարեց նրան հոժարականը,— գումարտակի պատմության մեջ չի նշվի, թե դուք զոհվել եք սպայական խոհանոցից խրամատները գնալիս, երբ լափում էիք սպայական ճաշը։ Դուք կհիշատակվեք մեր գումարտակի բոլոր այն զինվորների հետ, որոնք կընկնեն ի փառս մեր հայրենիքի, այնպիսիների հետ, ինչպիսին է, օրինակ, ավագ գրագիր Վանեկը։

— Իսկ ինձ համար ինչպիսի՞ մահ եք պատրաստում, Մարեկ։

― Մի շտապեք, պարոն ֆելդֆեբել, դա այնքան էլ հեշտ չի արվում։

Հոժարականը փոքր-ինչ մտածեց․