Камандзіроўка ў сваім горадзе

— Перад абедам мне самой аб’явілі…

— То пазваніце, чакаць будзе.— Напэўна, я надта настойлівы, бо Валя, ужо стоячы ў дзвярах, няўцямна паглядвае на мяне. Але Ніна, здаецца, нічога не заўважае. Ёй і верыцца, што Сямён сапраўды будзе яе чакаць, і не верыцца. I я, падштурхоўваючы да нейкага дзеяння, удакладняю: — Сэм, напэўна, зараз дома.— Хаця ведаю, што і ўдзень ён звычайна недзе бадзяецца.

У Нініных вачах успыхвае надзея і тут жа гасне.

— Трубку бярэ маці,— крывіцца дзяўчына.— Ведзьма!.. Сыночку прынцэсу выбірае…

— Давайце я набяру нумар,— прапаную сваю паслугу. Каб толькі не ўхапілася за яе! Таму раздумліва дадаю: — Такая пільная, як бы не здагадалася.

Валя больш не глядзіць на мяне, аднак, б’юся аб заклад, недаверлівасць яе не знікла. Я ўжо збіраюся хапацца за апошнюю сваю саломінку, як яна, нібы прачытаўшы мае думкі, выручае:

— Напішы, Нінка, запіску. Павел перадасць.

— А праўда…— згаджаецца Вялеська.

— Заадно і адрас скажыце,— выцягваю з кішэні блакноцік.— Тварыце!

Як я і спадзяваўся, Сямёна дома не было. Маці сустрэла мяне не вельмі прыязна. Добра, што хоць адразу не выставіла за дзверы. Учыніла сапраўдны допыт: хто я, навошта мне яе сын? Не горш за нашага Акуліка. Я выхваляўся як мог і, відаць, небеспаспяхова. 3 прыхожай мяне нарэшце запрасілі ў гасціную. Кватэра была сучасная, палепшанай планіроўкі, з пакоямі па абодва бакі калідора. Не багатая, хаця прыкметы дастатку, доступу да так званага дэфіцыту меліся. Літоўская секцыя, падпісныя выданні на паліцах. Праўда, кнігі цэленькія, новенькія, бы не чытаў іх ніхто і не гартаў. Ды гэта дэталь.

Гаспадыня садзіцца ў крэсла ля століка, на якім ляжыць стосік свежых газет, кладзе рукі на падлакотнікі і кажа:

— Прашу вас, малады чалавек. Можа, сын хутка будзе.— I як вініцца: — Не запрашаю вас у сынаў пакой, без яго мы туды не заходзім — дарослы, самастойны мужчына.

Яна ўсё-такі ганарыцца сынавай сталасцю, што б за ёй ні стаяла.

Апускаюся ў крэсла насупраць. Яно нізкаватае, і мне клопат з нагамі. Пад столік не падлазяць, выцягнеш — палавіну пакоя перагародзіш. Нарэшце сяк-так падкурчваю іх, прымасціўшыся ў крэсле бокам. Жанчына маўчыць, і я сам пачынаю размову:

— Колькі ў вас кніг!

— Цяпер без гэтага нельга,— адзываецца задаволена гаспадыня.— Кнігі — знак інтэлігентнасці.

Калі іх чытаюць, карціць мне ўдакладніць, аднак кажу тое, што яна, магчыма, чакае:

— Я вас разумею.

— Так, у нас дзеці. I мы самі ў горадзе не апошнія…

— Мы з Сямёнам пра многае гаворым, але ён ніколі не пахваліўся.

— Наш сын вырас сціплым чалавекам. Праўда…— яна нечага муляецца. Справядлівасць, уласцівая ёй, патрабуе, відаць, сказаць пра Сямёна нешта крытычнае, а сэрца маці пратэстуе нават супраць дробязнай ганьбы. Аб’ектыўнасць, аднак, перамагае.— Праўда, не шанцуе хлопчыку. Паступіў у інстытут у нашым горадзе, я ж раіла ехаць у Маскву ў інстытут міжнародных адносін. Быў бы дыпламатам! Тады не паслухаў, і вось вынік — расчараванне. У прафесіі, у асабістым. Марыў пра ціхую сямейную гавань. Ажаніўся. Ды хіба цяпер дзеці слухаюць бацькоў. Узяў дзяўчыну не нашага кола. Я, прызнацца, ніколькі не дзіўлюся, што ў іх разладзілася. Так яно было наканавана адразу. А ў Сені добрае сэрца, таму не знаходзіць сабе месца. Дадому не хоча прыходзіць.

Я слухаў жанчыну, і нейкая невытлумачальная крыўда запаўняла грудзі. За Сямёна. Яму змалку, напэўна, абяцалі немаведама што, дзяўблі пра яго незвычайнасць. Гэта прывычна і абыякава называюць сляпой мацярынскай любоўю. Але ж побач з маці быў зусім не сляпы бацька — кажуць, разумны чалавек. Чаму ён глядзеў спакойна? Як часта ўсё спісваецца на службовую занятасць. I ніхто не спытае з такога, можа, сапраўды неблагога работніка за выхаванне, а дакладней, невыхаванне сына або дачкі.

Пакуль такія думкі свідруюць мне галаву, гаспадыня ўсё гаворыць не сціхаючы. Мне нават здаецца, што яна баіцца, каб я раптам не перапыніў яе. Напэўна, гэта невыносна быць цэлы дзень адной, нечага чакаць, нечага падсвядома баяцца. Не можа не кранаць яе прадчуванне бяды, не можа не адчуваць яна сэрцам, што ўсё ў яе сына складваецца неяк не так, як, прынамсі, хацелася б.

— Часам хвалююся за Сеню,— чую я і насцярожваюся.— Не, не, ён на благое не здольны. Я за яго натуру непакоюся. Яна ў хлопчыка далікатная, тонкая, каб не пераламалася.

— Але дух дома…— мямлю я, і мне робіцца брыдка за мае словы, за тое, што вымушаны крывіць душой, разыгрываць сябра яе непуцёвага сына. Маці ўсё-такі…

А Лебедзева пасля маіх слоў раптам як натхняецца.

— Такіх сем’яў у горадзе дваццаць дзевяць!

Да мяне не даходзіць сэнс, і я губляюся. Яна прымае маю разгубленасць як натуральную рэакцыю на яе словы і спагадліва тлумачыць:

— Ну, па службовым становішчы…

Шчыра, нічога не скажаш. I пераканаўча. Выпадак клінічны. Адкуль гэта? Ад духоўнай пустаты, ад дурасці?

Напэўна, мне не разабрацца. Адно зразумела маці разбэсціла сына не толькі сляпой любоўю, але і сваімі поглядамі на жыццё.