Камандзіроўка ў сваім горадзе

Дзверы, якія Самсонаў прычыніў за сабой, адышлі, і было чутна, як ён некага, можа, таго самага невядомага мне Рамізніка, заклапочана суцяшаў:

— Ты не панікуй. Сам кажаш, што з іншай нагоды.

Сямён падхапіўся, са злосцю ляпнуў дзвярыма. Са шчылін паміж вушакамі і сцяной пасыпалася шпаклёўка.

— Шалёны ты, Сэм,— Руслан ці не пашкадаваў дзверы.— Чаго ты?

— Надта вы любіце, каб вас упрошвалі,— Сямён бліснуў вачамі, пацягнуўся па келіх, выплюхнуў у яго ліманад з фужэра, а туды да краёў наліў каньяку. Напэўна, здарылася нешта непажаданае. Раней пры мне Лебедзеў і за цэлы вечар такую дозу не жлукціў.

Вярнуўся Алег. Накінуўся на Руслана:

— Распанеў. Блатмайстар.

— Ты што? — здзівіўся той.

— На аўтобусе не мог мяса прывезці?

— Я ў твае справы не лезу,— агрызнуўся Руслан.

— Ціха вы, прыстойнікі! — прыкрыкнуў Сямён, слізгануў затуманеным позіркам па чарадзе апарожненых бутэлек на стале.— Вып’ем! — I калі Алег заеў сваю чарку сырам, падаў гітару: — Тромкай!

— Што-небудзь цыганскае, калі ведаеш,— папрасіў я.

Самсонаў ускінуў кучаравую галаву. Відаць, ён ганарыўся сваім умельствам спевака-гітарыста. Ён адразу забыўся на Руслана, які, здаецца, некуды з’ездзіў не на тым транспарце.

Песні мне падабаліся. Ды і астатнім таксама. Руслан слухаў, заплюшчыўшы вочы. Сямён пацішэў, хаця, выпіўшы, звычайна рабіўся экспансіўным. Нават Грыгаровіч затрымаў сваю шклянку на паўдарозе да рота і бяздумна круціў яе ў руках.

На жаль, канцэрт быў нядоўгі. Недзе пасля трэцяй песні Сямён пляснуў далонню па стале і выгукнуў:

— Пасядзелі, і годзе! Ты з намі, паэт?

У мяне былі пытанні да гаспадара, і я паказаў на кніжныя паліцы:

— Пакорпаюся ў прыватным фондзе.

— Ну-ну,— Лебедзеў выглядаў ужо ранейшым гаспадаром-бацькам кампаніі. Лагодна дазволіў: — Павышай эрудыцыю, класікам станеш — успомні.

У калідор хлопцы выходзілі на нягнуткіх нагах — выпітае нідзе не дзелася. Ля дзвярэй Лебедзеў п’янавата нешта доўга наказваў Руслану, і той згодна ківаў галавой.

Я ўключыў тэлевізар і падышоў да стэлажа з кнігамі, дзе стаяла руская класіка.

Кажуць, прафесіянальныя крыміналісты не вельмі паважаюць сваю працу ў белетрызаваным ці экранізаваным выглядзе. Нібыта ў жыцці не бывае так, як у кнігах ці ў кіно. Але ж, напэўна, гэта натуральна. Мастацкі твор заўсёды выбірае з жыцця самае адметнае, важнае, цікавае. Таму і чытач або глядач сустракаюцца не толькі з разумным следчым, але і такім, які дзейнічае ў спрыяльных умовах. Некалі, вядома, так будзе і ў жыцці. Аднак не адна ружовая будучыня прываблівае мяне ў мастацкіх дэтэктывах. Створаныя часта людзьмі дасведчанымі, яны могуць, здараецца, нешта падказаць і нам, прафесіяналам.

Пакуль я разважаю сам з сабой пра сэнс дэтэктыва, кінескоп награваецца, і на экране з’яўляецца следчы. Дапытвае затрыманага грамадзяніна. Гэтак спагадліва, ледзь не па-сяброўску даводзіць таму, што поўны чамаданчык грошай, які ў таго адабралі, маўляў, не яго і ён, значыць, невінаваты. Грамадзянін настойвае, што наогул пра чамаданчык нічога не ведае, што ён выпадкова аказаўся ў яго. Мана? Так. Гэта разумеюць і глядач, і следчы. Тым не менш следчы адпускае затрыманага, спадзеючыся, што ў таго станоўчае пераможа адмоўнае і ён раскажа пра ўсё. Крыміналіст я малады, спрачацца не буду, бо, можа, следчы дзейнічае і правільна, зыходзячы са свайго багатага вопыту. Але сцэна ўсё роўна выклікае ў мяне сумненні. Што б там ні было, а прыстойны грамадзянін, стаўшы кур’ерам злачынцаў, з’яўляецца іх памагатым, саўдзельнікам. Гэта, між іншым, мае адпаведнае вызначэнне ў крымінальным кодэксе. Дык чаму б так і не сказаць замест віхляння?

Быў я нядаўна ў судзе. Разглядалася кватэрная кража. Злодзеі, вядома, атрымалі сваё. А вось чалавек, які два тыдні трымаў у сябе ўкрадзеныя рэчы, прычым ведаючы, што яны не купленыя, прайшоў па справе як сведка. I не дурань які, а з дыпломам…

— Кавы, чаю? — Руслан ужо выправіў сяброў і цяпер ссоўвае на стале посуд у адно месца.

Кава мне абрыдла ў кафэ, і я пагаджаюся на чай. А каб гаспадару не было аднаму сумна на кухні, іду следам.

Чай пілі ў той жа кухні. Яна чысцейшая за залу. Руслан выключыў тэлевізар, пусціў магнітафон. Музыка гучала ледзь чутна, не перашкаджаючы разважлівай гаворцы.

Руслан сказаў, што не любіць дэтэктываў, бо яны для тых, хто з асалодай корпаецца ў адмоўным. Нічога не скажаш, выказванне прынцыповае. Але краем вока схопленая сцэна на экране не дае яму спакою, нечым трывожыць.

— Усеагульная сярэдняя адукацыя павысіла інтэлектуальны ўзровень злачынца,— адказваючы нейкім сваім думкам, кажа ён,— і ты можаш рукацца ў звычайных абставінах з ім, не падазраючы пра яго цень.— Сказаў і заўсміхаўся: — Добрае параўнанне, га?

— Так, Гамер, параўнанне амаль паэтычнае. Аднак — не Спіноза. Злодзей з дыпломам або атэстатам — усё роўна злодзей. Разважаць пра яго інтэлект — значыць апраўдваць злачынства.— Можна і, бадай, трэба было дадаць нешта больш рэзкае, хаця б пра еднасць душ тых, хто крадзе, і тых, хто шукае ім апраўданне. Але расстаўляць кропкі над «і» не ўваходзіла ў мае намеры. Мяняю тэму і праяўляю некаторае нахабства: — Пакажы свой катух.